A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

SHILVIDOSHLAR (C A PR IFO LIC E A E ) O ILASI
SHILVI (L O N IC E R A ) TURKUMI
Bu turkumning vakillari tik yoki chirmashib o ‘sadigan butalardir. 
Barglari oddiy tuzilgan b o iib , qarama-qarshi joylashadi. 
Barg 
qo‘ltig‘ida juft-juft bo‘lib joylashadigan gullari besh a ’zoli. Mevasi -
sersuv, novvoti yoki qizil rang rezavor meva. Ichida bir nechta urug‘i 
boiadi. Ayrim turlarida novdaning yuqori qismidagi barglar bir-biri 
bilan qo‘shilib o ‘sib, poyani o ‘rab olganga o‘xshaydi. Vegetativ yo‘l 
bilan yaxshi ko‘payadi. Turkum tarkibida bir necha qiziqarli turlar bor. 
Quyida ulaming ayrimlari bilan tanishamiz.
Tatar shilvisi (Lonicera tatarica L.) 
o ‘rtacha buta yoki kichik 
daraxt. Tanasi va shoxlarining p o ‘stlog‘i kul rang, po‘st tashlab turadi. 
Yon kurtaklari bir-birining ustida 2-3 tadan zich joylashadi. Barglari 
oddiy tuzilgan, tuxumsimon, tubi yuraksimon tuzilgan, juda keng. Shu 
bilan boshqa turlaridan farq qiladi. Bu shilvi may oyida gullaydi. Gullari 
juft-juft b o iib joylashadi, binafsha yoki oq rangda. Sharsimon, qizil 
rangli rezavor mevalari juft-juft b o iib , yarmigacha o ‘zaro q o ‘shilib 
o‘sadi. Ular iyul oyida yetiladi, ta’mi achchiq boiadi, lekin uni qushlar 
iste’mol qiladi. Mevasining ichida yassi shakldagi urug‘i b o ia d i. Urug‘i 
bahorda sepilsa, bir necha kundan keyin unib chiqadi. Shilvi ildizidan 
bachkilab, vegetativ, ayrim vaqtlarda parxish y o ii bilan k o ‘payadi. U 
MDH yevropa qismining sharqi-janubiy tumanlarida tabiiy holda o ‘sadi. 
U xushmanzara buta sifatida ekiladi. Sovuqqa, qurg‘oqchilikka. 
tuproqning sho‘rtobligiga chidamli va yer tanlamaydi.
Shilvi o‘simlik bid va virus kasalliklaridan tez-tez zararlanadi, 
natijada sekin o ‘sib, rivojlanadi. Ammo shahar sharoitida havoning 
ifloslanishiga chidamli. Uning erta bahorda chiroyli gullashi, yozda 
rezavor mevalarining rangdorligi, yer tanlamay har xil joyda o ‘sa olishi, 
qurg‘oqchilikka chidamliligi o ‘rmon xo‘jaligida va o ‘rmon melio­
ratsiyasi ishlarida undan keng foydalanishga imkon beradi.