A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

11 
sm, eni 
0,6 
sm boiib, yarimoy 
shaklida, yassi, to‘q jigarrang. Kavkaz xurmosi xushmanzara daraxt. Undan 
ko‘kalamzorlashtirishda foyda-lanish mumkin. Bu xurmo g‘arbiy Pomir- 
Oloy - Sangardak va To‘palang tog‘ daryolari qirg‘og‘ida dengiz sathidan 
2000 
m gacha balandliklarga ko‘tarilib, nam yerlarda o‘sadi. U Kavkazda, 
Kichik Osiyoda, Eronda, Xitoyda va Yaponiyada ham uchraydi. Sovuqqa 
chidamli.
Virgin xurmosi (Diospyros virginiana L.) 
bo‘yi 
30 
m ga yaqin, 
yumaloq shox-shabbali daraxt. Po‘stlog‘i to ‘q kul rang. Novdalari kul rang,

---

tuksiz yoki tukli, kurtagi konussimon. Barg bandi 1 sm, plastinkasi butun, 
p o ‘sti qalin, keng lansetsimon yoki keng ellipssimop, tub tomoni tor yoki 
yumaloq uchi o‘tkir, bo‘yi 6-5 sm, eni 2,5 sm keladi. Yuz tomoni tuksiz, 
yaltiroq, to‘q yashil, orqa tomoni tiniq yashil-zangori, yosh barglari tukli 
b o ‘lib, keyin tuki to‘kilib ketadi. Barglari novdada navbat bilan joylashadi, 
tomirlarida tuk saqlanadi. Kosachabarglari tuxumsimon, cheti kiprikli. 
Xurmo ikki uyli o'simlik. Changchi tupining shoxlari uzun va ingichka, 
urug‘chilariniki esa kalta va yo‘g ‘on boiadi. Mevasi olxo‘riga o‘xshaydi, 
xira jigarrang, meva yoni bargli, yumaloq, diametri 2-4 sm, sarg‘ish, 
iste’mol qilinadi. Yeganda og‘izni burishtiradi; sovuq urgandan keyin shirin 
b o iib qoladi, undan povidlo ham pishiriladi. Urug‘i yirik, bo‘yi 10 sm, 
ovalsimon, yassi, to‘q jigar- rang.
Bu xurmo Shimoliy Amerikaning sharqiy-janubiy hududlarida 
tarqalgan. Amerikaning ayrim shtatlarida madaniy holda ekiladi. U 
sovuqqa, qurg‘oqchilikka chidamli. U rugidan yaxshi ko‘payadi. 
Ildizidan ham bachkilaydi, lekin qalamchadan ko‘karmaydi. U yer 
tanlamaydi, qumli va ohakli yerlarda yaxshi o ‘sadi, yorug‘sevar 
o ‘simlik. Yog‘ochi nihoyatda pishiq, og‘ir b o iib , bu jihatdan u oq 
akatsiya bilan gledichiyaning yog‘ochidan yuqori turadi. Undan tikuv 
mashinalari uchun moki, parket, taxta va kegay yasaladi. Virgin xurmosi 
0 ‘zbekiston sharoitlarida yaxshi o ‘sadi va hosil beradi. Uni ko‘p ekish 
v a madaniy navlar uchun payvandtag sifatida foydalanish tavsiya 
qilinadi. Virgin xurmosi xushmanzara boigani uchun joylami ko‘kalam- 
zorlashtirish uchun ham ekiladi.