A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Qora marjondaraxt (Sambucus nigra L.) 
ning guli oq yoki sariq 
rangda. U aprel-may oylarida gullaydi. U lar y ig ilib novdaning uchida 
ko‘p gulli to‘pgul hosil qiladi. Mevasi iyul-avgust oyida yetiladi, qora, 
eti qora-qizgish b o iib , uchta u ru g i bor. U rug‘i mayda. tuxumsimon. 
Bahorda sepiladigan boisa, albatta stratifikatsiya qilinishi zarur, aks 
holda unib chiqmaydi. Qora marjondaraxt to‘nkasidan ko‘karadi, 
parxish y o ii bilan, qalamchasidan ko‘paytiriladi. U o‘rmonzorlarda, 
y o i bo‘ylarida. Turli tashlandiq yerlarda o'saveradi.
Marjondaraxtning bu turi MDH ning Yevropa qismida, Kavkazda va 
Qrimda yow oyi holda o‘sadi. U Kichik Osiyoda ham tarqalgan. Soyaga, 
qurg‘oqchilikka chidamli buta, nam yerda yaxshi o'sadi.
Qizil marjondaraxt (Sambucus racem osa L.) 
buta yoki kichik 
daraxt b o iib , novdalari jigarrang, tuksiz, yasmiqchali. Po‘stlog‘i 
bo‘yiga yorilgan. Barglari 3-8 ta bargchadan iborat. Gullari sariq-oqish 
b o iib , to‘pgul hosil qiladi. May oyida gullaydi, guli nektarli. M evasi 
qizil, shingilcha hosil qiladi. Ichida uchta urug‘ rivojlanadi, urug‘i

---

yonidan ezik, jigarrangda. Bu buta MDHning Yevropa qismida va 
Sibirdan to Uzoq Sharqqacha bo‘lgan joylarda ninabargli va aralash 
o ‘rmonlarda tarqalgan. Soyaga birmuncha chidamli. Unumdor yerda 
yaxshi o‘sadi. Po‘stlog‘i va mevasi surgi dori sifatida ishlatiladi, 
mevasidan spirt ham tayyorlanadi.
Qora va qizil marjondaraxt o ‘rmonlaming meliorativ holatini 
yaxshilashda ko‘p ekiladi. 0 ‘zbekiston sharoitlarida marjondaraxtning 8 
turi o‘stiriladi. Ular Shimoliy Amerikadan, Uzoq Sharqdan, Yevropadan 
va boshqa joylardan 
keltirilgan. 
Sibirda 
sibir 
marjondaraxti
(Sambucus sibirica N akai.) 
keng tarqalgan.