Veterinariya virusologiyasi

Virusning etiologik rolini isbotlash
Agar serologik reaksiya tanlanib, ajratilgan virus identifikatsiyalangach ham yana hayvonlarning kasallanishida uning etiologik rolini isbotlash kerak.
Patologik material olingan hayvonlardan olingan juft zardobdagi antiteloning titri ajratilgan virusga nisbatan yuqori bo‘lsa bunda kasallik isbotlangan bo‘ladi. Bu esa qo‘shimcha tekshirishlarni talab qiladi. Ayrim hollarda ajratilgan virusning hayvonlarning kasallanishidagi etiologik rolini isbotlash uchun shu turdagi sog‘lom hayvonlarga (odatda yosh hayvonlarga) yuqtirib, ularda shu kasallikni chaqirish yo‘li bilan bajariladi. Ammo bu usul o‘zining qimmatligidan tashqari, kasallikni hamma vaqt takrorlashga qodir emas.
Virusologik tekshiruv natijalariga asoslanib qo‘yilgan diagnozni ishonchli deb hisoblash mumkin. Lekin u uzundan-uzoq mehnat talab tekshirishlar bilan bog‘liq.


Serologik diagnostika usullari
Kasal hayvonlarning zardoblari serologik usullar bilan tekshiriladi. Odatda juft zardoblar ishlatiladi, ularni olish uchun har qaysi kasal hayvonlardan 2-3 hafta oralig‘ida ikki marta qon olinadi.
Juft zardoblar kasallikning boshida va oxirida olinishi kerak,amaliyotda bu vaqtni aniqlash kamdan- kam amalga oshiriladi.
Zardoblar steril bo‘lishligi uchun, qonni olish va uning zardobini ajratish aseptik sharoitda bajariladi.
Ular tekshirilguncha tiqinli probirkalarga quyilib muzlatgichga yoki muzlatilgan (minus 25⁰C va undan ham past) xolatda saqlanadi.
Eng muhim masala kasal hayvonlarning taxminiy, qo‘zgatuvchisi hisoblangan virusga nisbatan juft zardoblardagi antiteloning titrini aniqlash.
Virusga qarshi antitelo axtarishga asos bolib epizootologik ma’lumotlarni kuzatish, klinik belgilar va patologoanatomik ozgarishlarni organib qoyilgan dastlabki diagnoz xizmat qiladi.
Zardobdagi antiteloni borligini va uni titrini taxmin qilinadigan virus antitelolarini (bular laboratoriyada bolishi kerak, ular oldindan tayyorlanadi) qo’llab serologik reaksiyalarda aniqlanadi.
Shu virus bilan ishlash uchun yaraydigan hamda laboratoriya imkoniyatini va xodimlarning malakasini inobatga olinib serologik reaksiyalar tanlanadi.
Shu bilan bir qatorda tez javob olish va kop mehnat talab qilishi ham hisobga olinadi. Agar malum virus gemagglyutinatsiyalovchi qobiliyatga ega bolca, masala oson echiladi. Bu holda antiteloni topish va uning titrini aniqlash uchun bajarilishi oddiy bo‘lgan va tez javob beruvchi gemagglyutinatsiyani to‘xtatish reaksiyasidan foydalanish maqsadga muvofiq.
Diffuziyali pretsipitatsiya reaksiyasi ham bajarilishi oddiy, oson va tezkorligi bilan ajralib turadi va zardoblarni titri baland bo‘lishini talab qiladi, aksincha pretsipitatsiya chiziqlari, aniq bilinmaydi yoki umuman paydo bo‘lmaydi. Undan tashqari bu reaksiyada antiteloni ishonchli titrlash juda mushkul. Shu sababli DPR agglyutinatsiyalanmaydigan virusga nisbatan antitelo borligi haqida tez javob olish hamda taxminiy dastlabki javob kerak bo‘lgan paytlarda qoyib ko‘riladi .
Bilvosita gemagglyutinatsiya reaksiyasi, nihoyat sezgir va universal reaksiya hisoblanib har xil viruslarga nisbatan qon zardobidagi antiteloning titrini aniqlash uchun ishlatiladi.
U tez javobni beradi. Ammo uni qo‘yish uchun viruslar bilan sensibilizatsiyalangan va konservatsiyalangan eritrotsitlar zahirasi kerak, qaysiki bu ko‘pgina laboratoriyalar uchun muammo hisoblanadi. Shunung bilan bir qatorda bu reaksiya ishlatiladigan komponentlarni tozaligini talab qiladi va o‘zining “nozikligi” bilan ajralib turadi. Shu sababli uning amaliyotda ishlatilishi cheklangan.