Veterinariya virusologiyasi

Kiritma-tanachalarni topish. Ayrim viruslarning organizmda borligini patologik materialda kiritma-tanachalarini topish yo‘li bilan aniqlanadi. Kiritma tanachalar, viruslarning hujayrada ko‘payishi jarayonida va uning ta’sirida hujayralarda to‘plangan voyaga etgan virionlar (koloniyalar) va hujayraning jarohatlangan materiallaridan hosil bo‘ladi.
Kiritma-tanachalar ko‘pincha, hujayra materiallari yoki virionlar kombinatsiyalaridan tashkil topadi.
Har xil viruslar hosil qilgan kiritma-tanachalar bir-biridan farq qilishi tufayli ularni topganda ma’lum bir kasallikga oid virus borligidan dalolat beradi.
Hujauralarda ko‘payish jarayonida 100 ga yaqin viruslar kiritma-tanachalar hosil qilishi ma’lum, ammo amaliyotda ulardan bir nechtasi muhim ahamiyatga egadir.
Sut emizuvchi hayvonlar nerv hujayralarining sitoplazmasida quturish kasalligi virusi hosil qilgan Babesh-Negri kiritma-tanachalarining diagnostik ahamiyati nihoyatta katta.
Kiritma-tanachalarni qo‘ylarning chechak virusi (Borrel tanachasi), parrandalarning chechagi (Bollinger tanachasi) itlarning o‘lat kasalligida (lentsa tanachasi), tovuqlarning yuqumli laringotraxeit kasalligida (Zeyfred tanachasi) hosil bo‘ladi.
Lekin ularning bor yo‘qligini aniqlashning maxsus usullari yo‘qligi sababli (umumiy bo‘yab korish usullaridan foydalaniladi). Kiritma tanachalar diagnoz qo‘yishda (Babesh-Negri tanachasidan boshqalari) yordamchi ahamiyatga ega.


Virionlarni topish (viruslarning elementar tanachasi)
Patologik materiallardagi virionlarni elektron mikroskop yordamida topish mumkin. Faqat sut emizuvchi va parrandalardagi chechak virionlarining kattaligi 250 nm bo‘lganligi uchun yorug‘lik mikroskopi yordamida aniqlash mumkin.
Virusoskopiya deb nomlangan bu usulda kasal hayvonlarning papulalari yoki vezikulalari kesib olinib, buyum oynalarida surtma yoki tamg‘achalar tayyorlanadi.
Quritilgan surtma va tamg‘alar ammiakli kumush bilan Morozov usulida bo‘yaladi va mikroskop ostida immersiya moyi tomizish yordamida tekshiriladi. Chechak kasalligining virusoskopiya usuli juda oddiy, ammo elementar tanachalarni aniqlash uchun etarli tajribaga ega bo‘lish kerak.
Virusoskopiyaning musbat natijasi bilan musbat biologik sinab ko‘rish natijalri chechak kasalligiga diagnoz qo‘yish uchun etarli hisoblanadi.