Veterinariya virusologiyasi

Tekshirish usullarining xiliga qarab patologik materialdan kesmalar, tamg‘alar, surtmalar yoki suspenziyalar tayyorlanadi.
Ekspress usullar. Bu usullar yordamida patologik materialdavirusantigenlarini (virus oqsillari) kiritma-tanachalarini va virionlarini tez topish mumkin. Ularni tez topish usullari ekspress-usullar guruhiga birlashtirilgan va ular yordamida qo‘yilgan diagnozga ekspress diagnoz deyiladi.
Virus antigenlarini topish. Patmaterialdagi virus antigenlarini topish uchun istalgan serologik reaksiyadan foydalanish mumkin, antigen sifatida esa patologik material (to‘g‘ridan - to‘g‘ri yoki tegishli ishlov berilgandan so‘ng), antitelo sifatida-avvaldan ma’lum antiteloni, giperimmun zardoblar oldindan tayyorlanadi).
Buning uchun qulay immunofluoressensiya (IFR), komplementni bog‘lash reaksiyasi (KBR) yoki diffuziyali pretsipitatsiya reaksiyasi (DPR), hamda immunferment aniqlash usullaridan foydalaniladi.
IFR usuli 2-4 soat ichida patologik materialning tarkibida birorta virus antigeni bor yoki yo‘qligiga javob bera oladi.
Reaksiyaning qulayligi shundan iboratki, hozirjavob qo‘yish texnikasi oddiy komponentlarni kam talab qiladi, tekshiriladigan materialning tozaligini talab qilmaydi, yuqori sezgir va universaldir. Bu reaksiyaning kamchiligi, unda spetsifik bo‘lmagan nur sochish hollari kuzatiladi. Patmaterialdagi virus antigenlarini KBR yordamida ham aniqlash mumkin.
Biroq bu reaksiya IFR qaraganda sezgirligi kam hisoblanadi. Uni qo‘yish uchun virus antigenining etarli konsentratsiyasini saqlovchi patmaterialning ma’lum miqdori kerak.
Undan tashqari patologik materialdan suspenziya tayyorlash zarur, uni tinitish va antikomplementar moddalardan tozalash kerak (ishlov berish usulini tanlash patologik meterialning holatiga va laboratoriyaning imkoniyatiga bog‘liq). KBR-mehnatni ko‘proq talab qiladigan reaksiyalardan hisoblanib, qo‘llaniladigan komponentlarni aniq titrlanishi zarur.
Shunga qaramasdan, bu reaksiya veterinariya amaliyotida keng qo‘llaniladi, komplementni bog‘lash reaksiyasiga qaraganda ham DPR sezgirligi kam hisoblanadi. Yuqorida aytilgan serologik reaksiyalar patologik materialdagi virus antigenini juda qisqa vaqt ichida (2-3 kunda) topadi va uni qaysi turga oidligini aniqlaydi. Ularning ichida eng yaxshisi IFR hisoblanadi.