Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

Biokimyoviy xususiyatlari. 
Boshqa patogen klostridiylardan farqli ravishda qotma 
qo‘zg‘atuvchisi uncha biokimyoviy faol emasligi bilan xarakterlanadi.
Chidamliligi.
Qo‘zg‘atuvchining vegetativ shakllari 60-70
0
C da 30 daqiqada, 
sporalar 80
0
C – 6 soatda, qaynayotgan suvda 40-50 daqiqada o‘ladi. Quritilgan holda 11 
yilgacha yashaydi. Sulema eritmasi ( 1:100) yoki 5% li fenol eritmasi ta‘sirida sporalar 
10-12 soatdan keyin o‘ladi. Odatdagi dezinfeksiyalovchi preparatlar ta‘sirida 10-15 
daqiqada zararsizlanadi. 
Patogenligi.
Qotmaga barcha turdagi qishloq xo‘jalik hayvonlari moyil. Ulardan 
otlar ko‘proq sezuvchandir. It, mushuk, yovvoyi sut emizuvchilar ham kasallanadi. 
Adabiyotlarda tovuq, g‘oz va indyuklarda ham bu kasallik uchrashi yozilgan. Qotma 
qo‘zg‘atuvchisining toksiniga odamlar moyil. Laboratoriya hayvonlaridan oq sichqon, 
dengiz cho‘chqasi va quyonlar kasallikka juda sezuvchan. 
Qotma toksini 1890 yilda Bering va Kitazatolar tomonidan ajratildi va ifodalandi. 
Qotmaning klinik belgilari va patogenezi aynan shu toksinga bog‘liq. 
Qotma ekzotoksini tarkibidan ikkita komponent- tetanospazmin va tetanolizin 
ajratilgan. Birinchisi nerv sistemasiga ta‘sir qiladi va ko‘ndalang-silliq mo‘shaklarning 
tonik qisqarishiga olib keladi, ikkinchisi eritrositlarni nospesefik gemolizga uchratadi. 
Tetanospazmin mikrobning asosiy toksik faktori bo‘lib, markaziy nerv sistemasining 
mator neyronlarini shikastlaydi. Bu toksin organizm va kulturalarda paydo bo‘ladi. 
Tozalangan, kristall shaklidagi tetanospazmin termolabil proteaza bo‘lib 13 ta 
aimnokislotadan tarkib topgan, ko‘prog‘ini asparagin tashkil qiladi. Tetanolizin 

---

75 
qotmaning patogenezida uncha katta ahamiyatga ega emas. Tetanolizin- kislorod 
ishtirokida parchalanuvchi gemolizin. 
Patogenezi.
Qotma qo‘zg‘atuvchisi –nekroparazit, o‘lgan to‘qimalarda ko‘payadi. 
Jarohatda sporalar anaerob sharoitlarda tez vegetativ shaklga o‘tib, bakteriyalar intensiv 
rivojlanadi va toksin ajraladi. Toksinlar harakaat nervlari o‘qi bo‘ylab tarqaladi. 
Ekzotoksin harakat nerv markazlarini, orqa va bosh miyani zararlab, qotmaning asosiy 
belgilarini paydo qiladi.