«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Festal
buzoqlarga kuniga 2 marta, oziqlantirilgandan keyin 
2 tabletkadan beriladi. 
Pankreovit
preparati oshqozon osti bezi 
to’qimasidan tayyorlangan bo’lib, buzoqlarga hayotining birinchi 
kunidan boshlab 0,1 g/kg miqdorda 5-7 kun davomida uviz suti bilan 
birgalikda ichiriladi. 
Ichaklardagi sut kislotali mikrofloralarni faollashtirish va chirish 
jarayonlarini to’xtatish maqsadida asidofilli sut, asidofilli kul’turalar, 
bifidumbakterin kuniga bir marta, uvuz ichirishdan oldin berib boriladi. 
Och qoldirish rejimidan so’ng uvuz suti iliq holda oz-ozdan (sutkasiga 
5-6 marta) ichirib boriladi va 3-4 kun ichida odatdagi me’yorigacha 
yetkaziladi. Och qoldirish rejimidan keyin ichirilayotgan uvizning 
miqdori 0,25-0,5 litrdan oshmasligi kerak. 
Toksik dispepsiyada kasallikning sabablarni bartaraf etish bilan 
birgalikda intoksikasiyani yo’qotish, suvsizlanish va yurak qon - 
tomirlar yetishmovchiligiga qarshi kurashishdan iborat davolash 
majmuasi o’tkaziladi. Teri ostiga yoki qorin bo’shlig’iga osh tuzining 
izotonik eritmasi, 3-5% li glyukoza, 0,1% hisobida askorbin kislotasi 
qo’shilgan holda, Ringer - Lokk eritmasi, hamda boshqa elektrolitli - 
tuzli, glyukoza - sitratli eritmalar, vena qon tomiriga osh tuzining 
gipertonik eritmalari 0,4g/kg quruq modda hisobida yuboriladi. Izotonik 
eritmalar vena qon tomiriga 15-20 ml/kg, teri ostiga 5-10 ml/kg dozada 
yuboriladi. Ishqorlovchi vosita sifatida 2,3 % li natriy gidrokarbonat 
eritmasidan 100-150 ml kuniga bir marta teri ostiga yoki vena qon 
tomiriga, 3-5 kun davomida yuboriladi. 6-7 % li natriy gidrokarbonat 
eritmasidan 40-50 ml teri ostiga, ikki kunda bir marta, jami 3-4 marta 
yuborilishi ham mumkin. 
Buzoqlarda bir kunda iste’mol qiladigan suvning miqdori 2,5-3 
litrdan kam bo’lmasligi kerak. Parenteral usulda yuborilayotgan 
eritmalar juda sekin, yaxshisi tomchilatish usuli bilan yuborilishi lozim. 
Tajribalarimizda buzoqlar vena qon tomiri orqali bir sutka davomida 4 
litrgacha izotonik eriitmalarni tomchilatish usuli bilan yuborish yaxshi 
samara berishini kuzatdik.
Organizmning suvsizlanishi va intoksikasiyani yo’qotish, energetik 
ehtiyojni yaxshiroq qondirish maqsadida glyukozaning 5, 10 va 20 

---

159 
foyizli eritmalari, gemodez, poliglyukin, aminopeptid, gidrolizin kabi 
qonning o’rnini to’ldiradigan vositalar qabul qilingan dozalarda 
qo’llaniladi. 
Organizmning himoya funksiyalarini oshirish va passiv immunitetni 
ta’minlash uchun nospesifik globulin, uviz immunoglobulini, katta 
yoshdagi sog’lom hayvon qoni yoki qon zardobi qo’llaniladi. Birinchi 
kunlari qon va uning preparatlari 2-4 ml/kg dozada og’iz orqali 
ichiriladi, keyinchalik, ichaklarning immunoglobulinlarni o’tkazish 
xususiyatining yomonlashishi sababli teri ostiga yoki muskul orasiga 
inyeksiya qilinadi. Nospesifik globulinning 10%-li eritmasidan 1 ml/kg 
dozada, uviz immunoglobulinidan 0,7 ml/kg dozada teri ostiga inyeksiya 
qilinadi. Shu maqsadda glyukoza-sitratli qon va glyukoza-tuzli 
eritmadagi qon zardobi ham muskul orasiga yuborilishi mumkin. 
Tabiiy 
rezistentlikni 
oshirish, 
qon 
ishlab 
chiqarilishi 
va 
jarohatlangan a’zolar regenerasiyasini yaxshilash maqsadida A, Ye, S va 
V
12 
vitaminlari, yurak qon tomir tizimi faoliyatini stimullash maqsadida 
kordiamin yoki kamfora yog’i teri ostiga yuboriladi.
Patogenetik va simptomatik terapiya sifatida shirdonni yuvish, iliq 
klizma o’tkazish, grelka yoki elektrolampalar yordamida kasal hayvon 
tanasini isitish, plevra usti novokainli blokadasi, mikroelementlar 
tuzlari, kislorodterapiya qo’llaniladi.
Dispepsiyani davolashda yodlangan kraxmaldan foydalanish tavsiya 
etiladi. 500 ml yodlangan kraxmal tayyorlash uchun 10 g kraxmal 40 ml 
sovuq suvda eritilib, unga qo’zg’ab turish bilan 450 ml qaynoq suv 
aralashtiriladi. Preparat sovitilgach, unga 5% li yod nastoykasidan 10 ml 
aralashtiriladi. Preparatdan kuniga 3 marta 150-200 ml ichiriladi. Tayyor 
preparatni shisha idishda +10
o
S haroratda 7 kun davomida saqlash 
mumkin. Yodli kraxmal eritmasi antimikrob, o’rab oluvchi ta’sirga ega 
hamda oziqlantiruvchi vosita hisoblanadi. 
Olimlar buzoqlar dispepsiyasini davolashda birinchi marta sog’ilgan 
uvizdan olingan laktoglobulinni yaxshi samara berishini ta’kidlaydilar. 
Uviz zardobini olish uchun 3- yoki undan keyingi tug’ishdagi sog’lom 
sigirdan sog’ib olingan uviz 38-40
o
S gacha qizdirilib, unga 6 g/l 
hisobida pepsin talqoni aralashtiriladi. Quyuq cho’kma olish uchun 
aralashma salqin joyda 2-3 soat saqlanadi va uning yuqorigi tiniq qismi 
steril idishga olinib qolgan qismi filtrlanadi. Olingan zardobni 
konservasiyalash uchun unga fenolning 5%li suvli eritmasidan 1 litrga 
111 ml hisobida aralashtirilib steril flakonga quyiladi va 2 - 4
o
S 

---

160 
haroratda saqlanadi. Uviz zardobini davolash maqsadida buzoqlarga 
kuniga 200-600 ml, 1-3 kun davomida ichirish mumkin. 
Shuningdek, yangi tuqqan sigir qoni, glyukoza sitratli qon (5,0 
natriy sitrat, 5,0 glyukoza va 100 ml distillangan suv va 900 ml qon) 
yoki qon zardobini qo’llash mumkin. Glyukoza sitratli qon 100-150 ml, 
uviz sutini berishdan 15-20 daqiqa oldin og’iz orqali ichiriladi. Qon 
zardobini tayyorlash uchun sog’lom sigirdan steril kolbaga olingan qon 
2-3 soat iliq joyda, keyin 15-20 soat salqin joyda saqlanadi. Olingan qon 
zardobi 5-10 ml/kg dozada teri ostiga yuboriladi (bir kunlik doza 2-3 
martaga bulib yuboriladi), shu bilan birga 200-400 ml 5%li glyukoza 
eritmasi qo’llaniladi. 
Dispepsiya bilan kasallangan buzoqlarni davolashda tuxum 
lizosimini kuniga ikki marta 15-20 ml. dan ichirish mumkin. Uni 
tayyorlash uchun 4 dona tuxumdan ajratilgan oqsil 
1
/
4
hisobida fiziologik 
eritmaga aralashtiriladi va unga 10% hisobida xlorid kislotasining 5%li 
eritmasi aralashtiriladi. Aralashma filtrlanib, steril idishlarga solinadi. 
To’qima preparati sifatida taloqdan tayyorlangan preparatni qo’llash 
tavsiya etiladi. Uni tayyorlash uchun taloqni 4 kun davomida 
muzlatgichda 2-5
o
S
harroratda 
saqlab keyin uni maydalagach, 
1
/
2
nisbatda fiziologik eritma bilan aralashtirilib, 2-3 soat tindiriladi. Ikki 
qavat dokada filtrlangach, flakonlarga solinib avtoklavda sterillanadi va 
0,1-0,2 ml/kg dozada teri ostiga yuboriladi. Preparatni 4 oy davomida 
ishlatish mumkin.
Ko’p yillik tajribalarimizga asoslanib buzoqlarda dispepsiyani 
qo’yidagi tartibda davolashni tavsiya etamiz

1.Oshqozon oldi bo’limlari 0,1%-li kaliy permanganat eritmasi bilan 
burun-shirdon zondi yordamida yuviladi, iliq suv bilan chuqur 
tozalovchi klizma o’tkazish orqali toksik moddalar chiqarib yuboriladi. 
2. Olti soat davomida och qoldirish tavsiya etilib, bu vaqt davomida 
oziqlantiruvchi aralashma sifatida 1l fiziologik eritmaga 10-15 g 
glyukoza poroshogi, 1g askorbin kislotasi va bir dona tovuq tuxumi 
aralashtirilib, 500 mldan kuniga ikki marta emizik yordamida ichiriladi. 
20-30 
daqiqadan keyin antibakterial preparatlar qo’llaniladi. 
Antibakterial preparatlarni kombinasiyada qo’llash yaxshi natija beradi. 
3. Hazm jarayonlarini me’yorlashtirish maqsadida uviz suti 
berishdan 30 daqiqa oldin yantoq yoki beda pichani damlamasidan 300 
ml ichiriladi. Damlamalarni tayyorlash uchun sirli idishga 1 kg 
maydalangan yantoq yoki beda pichani va 8 litr 80-100
o
S haroratdagi 
suv solinadi va 5 soat davomida iliq xona haroratida saqlanadi. 

---

161 
Damlamani dokada sizdirilgandan keyin 2 sutka davomida qo’llash 
mumkin. 
4. Organizmning suvsizlanishini va intoksikasiyani kamaytirish 
maqsadida 100 ml osh tuzining 10%-li eritmasiga 0,3 g kafein natriy 
benzoat, 20 g glyukoza va 0,5 g askarbin kislotasi aralashtirilib, 1 
sutkada ikki marta, jami 4 marta vena qon tomiri orqali yuboriladi. 10 
foyizli kalsiy xlorid eritmasi 1 ml/kg dozada kuniga bir marta, jami ikki 
marta vena qon tomiri orqali inyeksiya qilinadi. Elektrolit eritma sifatida 
tarkibi 1 litr distillangan suv, 5,5 g natriy gidrokarbonat, 25 g 
glyukozadan iborat eritma vena qon tomiriga tomchilatish usulida bir 
sutka davomida 2 litrgacha yuboriladi. Bu eritmadan 200 ml har ikkala 
tomoni kurak suyagi yuzasidan teri ostiga yuborish mumkin. 
5. Hazm kanalidagi foydali mikrofloralar faoliyatini stimullash 
maqsadida laktobakterin, bifidumbakterin, bifikol kabi pirobiotiklar 
tavsiyanomasiga asosan qo’llaniladi. Stimullovchi vosita sifatida 
levomizol preparati 1-1,5 mg/kg dozada xar 5 kunda bir marta, jami 2-3 
marta qo’llaniladi.