«veterinariya» ixtisosligi bo’yicha oliy o’quv yurtlari uchun qo’llanma

Patogenezi. 
Ona hayvonlarni bo’g’ozlik davrida noto’g’ri 
oziqlantirish, rasionda yuqori kislotalikka ega bo’lgan omixta 
yemlarning ortiqchaligi, pichanlar, ildizmevalilarning yetishmasligi, 
oqsillar va energetik oziqalarning me’yoridan ko’p bo’lishi ularda 
modda almashinuvlarining buzilishi va fiziologik jihatdan to’laqimmatli 
bo’lmagan bolaning tug’ilishiga sabab bo’ladi. 
Yomon sifatli uviz tarkibida immun globulinlar kam bo’ladi, bu o’z 
navbatida organizmning shartli patogen va patogen mikrofloralarga 
nisbatan chidamliligining pasayishiga sabab bo’ladi. Bo’g’oz hayvonlar 
uchun masion va yorug’likning yetishmasligi, binolarda zaharli 
gazlarning 
ortiqchaligi 
homila 
organizmining 
kislorod 
bilan 

---

154 
ta’minlanishini yomonlashtiradi, to’liq parchalanmagan oraliq moddalar 
hosil bo’ladi, ichaklar devorida sut kislotasi to’planib qoladi, yosh 
hayvonlar antisanitariya sharoitida saqlanganda mikrofloralarning yangi 
tug’ilgan hayvon organizmiga tushishi ehtimoli ko’payadi. Uviz sutini 
kechikib ichirilishi, uning haroratini juda past yoki yuqori bo’lishi 
dispepsiyaning rivojlanishiga olib keladi, disbakterioz, toksikoz, 
organizmning suvsizlanishi, suv - elektrolit almashinuvining buzilishi, 
asidoz, organizmdagi energetik va plastik moddalar, vitaminlar va 
mineral moddalar zahirasining kamayishi, himoya va tiklanish 
jarayonlarining pasayishi kuzatiladi.
Disbakterioz dispepsiyaning patogenezida asosiy o’rinni egallaydi. 
Toksik dispepsiya paytida oshqozon - ichak kanalida shartli patogen va 
patogen mikrofloralar (chirituvchi va toksigen) rivojlanadi. Bu paytda 
nafaqat mikroorganizmlarning rivojlanishi oqibatida, balki biogen 
aminlarning hosil bo’lishi hisobiga ham enterotoksikoz rivojlanadi. 
Normal sharoitda ichak mikroflorasi bifidobakteriyalar va sutli 
achituvchi mikroorganizmlardan iborat bo’lib, sut kislotasini ishlab 
chiqarishi tufayli chirituvchi mikroorganizmlar rivojlanishining oldini 
oladi. 
Ichak biosinozining o’zgarishi stafilokokklar, protiy va achitqisimon 
zamburug’larning rivojlanishi hamda bifidobakteriyalar va sutli 
achituvchi bakteriyalarning kamayishi, esherixalar populyasiyasining 
o’zgarishi bilan kechadi). 
Toksik dispepsiyaning patogenezida intoksikasiya va azotemiya 
kuzatilishi xarakterli bo’lib, qondagi mochevinaning miqdori 200 mg% 
ga (me’yor 14-22 mg%) yetishi mumkin.
Dispepsiyaning og’ir holda kechishida kislota - ishqor 
muvozanatining, suv - elektrolit almashinuvining izdan chiqishi, 
metabolitik asidoz kuzatilishi, organizmning suvsizlanishi, tezak bilan 
ko’p miqdorda natriy, kaliy kabi elektrolitlarning chiqib ketishi 
aniqlangan.
Dispepsiya bilan kasallangan buzoqlar qonidagi ishqoriy zahira 19 
hajm%SO
2
gacha (me’yor 54 - 56 hajm%SO
2
) kamayadi. Kasallangan 
buzoqlarda bir sutka davomida organiizmdan chiqib ketayotgan suvning 
miqdori sog’lom buzoqlarga nisbatan 7 marta ko’p bo’ladi. 
Toksik dispepsiya paytida hazm tizimidan tashqari markaziy asab 
tizimi, buyraklar, oshqozon osti bezi hamda jigarning asosiy 
funksiyalarining kuchli darajada izdan chiqishi kuzatiladi.

---

155