«veterinariya farmatsevtikasi» kafedrasi

8-Mavzu. Analgetiklarni o’zaro ta’sir xususiyatlari


Analgetiklar (analgetik moddalar) – og‘riqni qoldiruvchi yoki kamaytiruvchi dorilar; farmakologik ta’siriga ko‘ra narkotik va narkotik bo’lmagan analgetiklar farq qilinadi.
Narkotik analgetiklar markaziy asab tizimiga tanlab ta’sir ko‘rsatib, kuchli og‘riqlarni qoldiradi. Ular farmakologik ta’sir hususiyatlarga ega bo‘lgan vositalar hisoblanadi. Qayta-qayta ishlatilsa organizmda qaramlikni yuzaga keltiradi.
Preparatlari. morfin, omnopon va uning sintetik o‘rindoshlari (promedol, fenadon va boshqalar) kiradi;
Narkotik bo’lmagan analgetikga kimyoviy tuzilishi turlicha bo‘lgan sintetik moddalar kiradi; bu xil analgetikning narkotik analgetikga qaraganda og‘riq qoldiruvchi ta’siri kuchsizroq bo‘lib, asosan, nevralgiya tusidagi og‘riqlarda, mialgiya (muskullar yallig‘lanishi)da, tish va bosh og’rig’ida ishlatiladi. Narkotik bo‘lmagan analgetiklar og‘riq qoldirish bilan bir qatorda isitma tushishiga va yallig’lanishni bartaraf etishga ham yordam beradi.

1. 
   Paraaminfenol unumlari –parasetamol, propasetamol.
   

Ushbu guruxning asosiy preparati fenasetin bo‘lsada, uni siydik yo‘llarida shish xosil qilishi va buyraklarda yallig‘lanishlarni yuzaga keltirishi tufayli, qo‘llash xozirda taqiqlangan.

2. 
   Pirazolon unumlari – antipirin, analgin, butadion. Avvallari keng qo‘llanilgan, ushbu guruxga mansub amidopirin preparatini kanserogen ta’sirga ega ekanligi aniqlanganidan so‘ng, uni amaliyotda qo‘llash man etildi.
   
3. 
   Salitsilatlar- salitsilat natriy, asetilsalitsilat kislotasi, salitsilamid, metilsalitsilat, aselizin.
   
4. 
   Steroid bo‘lmagan, yallig‘lanishlarga qarshi qo‘llaniladigan vositalar –ibuprofen, ortofen, indometatsin, naproksen va boshqalar.
   

Morfina gidroxlorid
Farmakokinetikasi
Teri ostiga va mushak ichiga yuborilganda tizim qon oqimiga tez so‘riladi. Dozaning katta qismi glyukuronidlar va sulfatlar hosil qilib metabolizmga uchraydi. Gistogematik to‘siqlar, shu jumladan gematoensefalik, yo‘ldosh (homilaning nafas markazini susayishini chaqirishi mumkin) to‘siqlari orqali o‘tadi, sutga kiradi. Yarim chiqarilish davri 2-3 soatni tashkil qiladi. Metabolitlari ko‘rinishida asosan – 90% buyrak orqali, qolgan qismi – safro bilan, oz miqdorda barcha ichki sekresiya bezlari tomonidan chiqariladi. Jigar va buyrak funksiyasini buzilishida, shuningdek keksa yoshdagi patsientlarda yarim chiqarilish davri uzayishi mumkin.
Qo‘llanilishi
Kuchli jadallikdagi, shu jumladan xavfli o‘smalardagi, miokard infarktidagi, og‘ir jarohatlardagi og‘riq sindromi, operatsiyaga tayyorgarlik va operatsiyadan keyingi davrda qo‘llanadi.