Вазорати олӣ ва таълими миёнаи махсуси республикаи ӯзбекистон донишгоҳи давлатии фарғона факултаи филологӣ

ВАЗОРАТИ ОЛӢ ВА ТАЪЛИМИ МИЁНАИ МАХСУСИ РЕСПУБЛИКАИ ӮЗБЕКИСТОН
ДОНИШГОҲИ ДАВЛАТИИ ФАРҒОНА

ФАКУЛТАИ ФИЛОЛОГӢ

РАВИЯИИ ЗАБОНИ ТОҶИКӢ

ДОНИШҶӮИ БАХШИ 2-ЮМИ ГУРӮҲИ 19-85

АБДУЛЛОҶОНОВ УРМОНБЕК

КОРИ МУСТАҚИЛОНА


АЗ ФАННИ ЗАБОНИ АДАБИИ ҲОЗИРАИ ТОҶИК


ДАР МАВЗӮИ “ БАҲСИ МОРФОЛОГИЯ”

БАҲСИ МОРФОЛОГИЯ

Нақша:
1.Морфология ҳамчун таълимот дар бораи калима
а.Калима воҳиди асосии забон.
б.Таркиби морфологии калимаҳо дар забон: реша, асос, суффикс, префикс
в.Сохти калимаҳо: содда, сохта, мураккаб ва таркибй
г.Ҳиссаҳои нутқ ҳамчун гурўҳҳои лексикй-грамматикии калимаҳо
2. Принсипҳои ба ҳиссаҳои нутқ ҷудо кардан
А. Гурӯҳбандии ҳиссаҳои нутқ
Б. Ҳиссаҳои мустақилмаънои нутқ
В. Ҳиссаҳои номии нутқ
Г. Ҳиссаҳои ғайриномии нутқ
Д. Ҳиссаҳои номустақили нутқ
Е. Нидо гуруҳи махсуси ҳиссаҳои нутқ
Ё. Калимаҳои тақлидӣ ва тасвирӣ.
Омўхтани тағйирёбии калимаҳо восита ва тарзҳои сохта шудани шаклҳои гуногуни калима мавзўи морфология мебошад.
Ҳаммаи он тағйирҳои як калима, ки мафҳуми асосиро ифода намуда, дар айни замон ба он мафҳуми иловагие ҳамроҳ мекунанд ва ё дар чумлаи калимаеро ба калимаи дигар мебанданд, шакли калима номида мешавад: хонам, хони, мехонам ва монанди ин шаклҳои гуногуни як калима мебошанд, вале калимаҳои хоно ва хонишро шаклҳои як калима шуморидан ҳаргиз дуруст нест, зеро ин ду калима мафҳумҳои алоҳидаи навро ифода мекунанд.
Ба воситаҳои морфема на танҳо шаклҳои гуногуни як калима, балки калимаҳои нав низ сохта мешаванд. Бинобар ин омўхтани калима низ ба мавзўи морфология мешавад.
Нутқи мо аз калимаҳо иборат аст. Забон гуфта мо пеш аз ҳама калимаҳоро дар назар дорем, ки ба воситаи онҳо одамон мубодилаи фикр мекунанд. Аз қадим боз калима бо хусусиятҳои худ диққати аҳли чамъиятро, ва пеш аз ҳама олимонро, ба худ чалб менамояд. Ин тасодуфй нест, чунки калима дорои сифатҳои калима мебошад. Масалан, калима метавонад инсонро ҳам хурсанд ва ҳам хафа кунад, вай қобил аст ўро руҳбаланд созадё, баракс, руҳафтода ва маъюс гардонад. Ин гуна хусусияти калима баъзан мўъчизанок менамояд, вале дар ин чо ҳеч гуна муъчиза нест: калима маҳсулоти муносибати дуру дарози одамон ва натичаи тачрибаи чамъиятии онҳо мебошад.