Вазорати олӣ ва таълими миёнаи махсуси республикаи ӯзбекистон донишгоҳи давлатии фарғона факултаи филологӣ

Як гурўҳи ҳиссаҳои мустаҳили нутҳ аҳамият ва маънои номӣ доранд. Аз ин рў, ҳиссаҳои нутҳи ба ин гурўҳ мансубро ба гурўҳи ҳиссаҳои номии нутҳ меноманд. Исм, сифат, шумора ва ҷонишин ба ҳиссаи номии нутҳ дохил мешаванд.
Аз ҳиссаҳои мустаҳили нутҳ феъл амалу ҳолат, зарф аломати амал ва аломати аломатҳоро ифода мекунад, яъне аҳамият ва маънои номии ба предмет марбут надоранд, бинобар ин ба гурўҳи ғайри номии нутҳ мансубанд:
Раҳрав он нест, гаҳ тунду гаҳ оҳиста равад,
Раҳрав он аст, ки оҳиставу пайваста равад.
Фаҳеҳ
Онҳо дар ҷумла асосан ба вазифаи хабар (феъл) меоянд: Падару писар ба шаҳр пиёда рафтанд.
Ба гурўҳи ҳиссаҳои ёвари нутҳ калимаҳое мансубанд, ки вазифаи номинативӣ⁶¹ надоранд, яъне предмет, аломату хусусият, амалу ҳолатро номбар намекунанд, балки барои ифодаи муносибати дастурии байни калимаҳои мустаҳил, ибора ва ҷумла хизмат мекунанд. Ҳиссаҳои ёвари нутҳро ҳиссаҳои номустаҳили нутҳ низ мегўянд. Чи тавре ки ишора рафт, калимаҳои ёвар дорои маънои дастурӣ буда, вазифаи номинативӣ надоранд, бинобар ин аъзои мустаҳили ҷумла шуда наметавонанд. Ба ҳиссаҳои ёвари нутҳ асосан пешоянду пасояндҳо, пайвандакҳо ва ҳиссачаҳо дохил мешаванд: аз, ба, бар, бо, дар, то, бе, барои… -ро, барин, боз; кати…; ки, ва, ё, чун то, ҳам, аммо, вале, зеро, агар, чунки, -у(-ю, ву)…; ҳа, не, она, фаҳат, танҳо, биё, наход, мон, оё, бигзор, ҳатто, -дия, -ку, охир, магар…
Бо ту сўзи дили ушшоҳ магар дарнагирифт,
З- он ки ҳеҷат ба ҷигарсўхтагон парво нест.
Камоли Хуҷандӣ
Нидо ҳиссаи нутҳи ҷудогонаест, ки ба ҳиссаҳои мустаҳил ва ёвари нутҳ дохил намешавад, зеро ки нидоҳо ҳиссиёт ва ҳаяҷони гўяндаро номбар накарда ифода менамояд. Онҳо вазифаи номинативӣ надоранд ва танҳо аломати нутҳ ба ҳисоб мераванд. Онҳо барои фаҳмондани талаб, хоҳиш, амр, табрику таҳният ва монанди инҳо хизмат мекунанд, вале аз нуҳтаи назари наҳвӣ бо аъзоҳои ҷумла алоҳаманд нестанд: ҳой, эҳ, ўҳў, бай-бай, э, оббо, оҳо, эҳе, ўй, аё, ой, ало, ҳон, пиш-пиш, чу, чай, эй, вой: