Вазорати маориф ва илми Љумњурии Тољикистон мдт “Донишгоњи давлатии Хуљанд ба номи академик Бобољон Ѓафуров”

Мақсад ва методҳои пажуҳиш. Дар Тоҷикистон олами растаниҳо ва ҳайвонот хусусан хазандаҳо хело гуногунранг ва бой мебошанд. Аз рўи маълумотҳои ба даст овардаи олимони мо дар ҷумҳурӣ зиёда аз 15 намуди морҳои гуногунранг паҳн шудаанд.
Дар талу теппаҳо ва водиҳои ҷумҳурӣ солҳои охир шумори аҳолӣ хело зиёд шуда истодааст, аз ин лиҳоз ҳамворӣ ва доманакўҳҳо бо мақсади зиёд кардани масоҳати заминҳои кишоварзӣ, сохтани манзилҳои истиқоматӣ ва истеҳсолӣ бо суръати тез аз худ шуда истодаанд. Аз ин сабаб дар сохтори фаунаи хазандаҳо тағйиротҳои гуногун ба вуҷуд омадаанд. Миқдори фардҳои популятсияи бисёр намуди олами ҳайвонот кам шуда, ареалашон хело кўтоҳ шуда истодааст. Бинобар ин, мо барои омўхтани хусусиятҳои биологӣ, экологӣ ва паҳншавии морҳои регзорҳои Тоҷикистони Шимолӣ камари ҳимат бастем.
Барои ҷамъовари намудани маълумотҳо ва маводҳои илмӣ барои рисолаи хатми худ мо аз методҳои олимон-зоологҳо Г. А. Новиков (1964); А. П. Наумов (1963); Саид-Алиев (1979) Н. Н. Щербак (1985); Т. Сатторов (1994) истифода намудем. Барои муайян намудани миқдори фардҳои популятсияи намудҳои ин мавзеъ аз методҳову усулҳои гуногун: ҳисоб кардани миҷдори фардҳо дар хатсайр ва майдони муайяни (100 х 100²) ва масоҳати 3 х 3 дар масофаи муайян истифода намуда зичии фардҳои онҳоро вобаста ба фаслҳои сол омўхтем.
Бо мақсади омухтани хусусиятҳои таснифотии намудҳои морҳо аз усули биометрӣ ва морфометрӣ истифода намудем. Яъне миқдори пулакчаҳоро дар қисматҳои гуногуни мороро (пулакчаҳои болои сар, зери чашм, боло ва поёни лабҳо, зери шикам, зери дум ва ғайра ) ҳисоб намуда онҳоро ба ҳисоби миёна муайян намудем.
Ҳарорати бадан ва ҷои зисти намояндагони оилаи морғои обиро бо ҳароратсанчи лабараторӣ ва хокӣ муайян намудем. Ҷои зист, паногоҳи муваққатӣ ва зимистонгузаронии онҳоро дар шароити табиӣ ёфта хусусиятҳои хоси онҳоро омухтем.
Хусусиятҳои биологӣ ва экологии морҳоро дар шароити табиӣ ва лабараторӣ омухтем. Дар табиат тухмҳои гузоштаи аксарияти намудҳои морҳоро дарёфт намуда таҳқиқи илми кардем.