Vazirligi urganch davlat unversiteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
O 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
A
1
 
 
 
 
 
6-rasm. 
Izotrop muhit uchun 
(1) 


n
(2) 





y
х
(3) 
[ 1 ]. I.V.Savelov “ Umumiy fizika kursi” 3-tom Toshkent 1976. 
Anizotrop muhit uchun


2
n

---

z
y
х





(4)
z
y
x





(5)
;
x
C
n


;
2
x
x
n


(6) 
;
x
x
n


;
y
y
C
n


(7)
Kristalga kirib ajralgan har ikkala yorug’lik nurlar o’zaro

yo’nalishlarda chiziqli 
qutblangandir. 
Kristallarda shunday yo’nalish mavjudki, agar ana shu yo’nalishi bo’yicha 
yorug’lik nuri tashlansa yorug’likning ikkilanib sinish hodisasi ro’y bermaydi, Bu 
yo’nalishga kristallning optik o’qi deyiladi.
⦋
2
⦌
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
[2].F.X.Tuxvatullin,SH.Fayzullayev,A.Jumaboyev,G.Murodov”Optika” o’quv 
qo’llanma 1-qism.Samarqand. 
 
2.2.Elektr maydonida yorug’likning ikkilamchi sinishi 

---

 
Kerr hodisasini nazariy jihatdan bayon etish uchun ancha oddiy bo’lgan 
sharoitlarda masalan, gazlarda kuzatilgan, vaholanki dastlabki kuzatishlar qattiq 
jism va suyuqliklarda kuzatilgan; qattiq jism va suyuqliklarda bu effekt ancha 
kuchli bo’ladi. Undan tashqari bir jinsli tashqi elektr maydonining molekulalarga 
ko’rsatadigan ta’sirining mohiyati mexanik deformatsiyalar effektiga qaraganda 
oson va tushunarlidir; mehanik deformatsiya effektlarini bayon qilish molekulalar 
orasida deformatsiyalar tufayli o’zgaradigan elektromagnit maydonlarning 
molekulalarga ko’rsatadigan ta’sirini tadqiq etishni, ya’ni yaxshi o’rganilmagan 
juda murakkab faktorining ta’sirini tadqiq etishni talab qiladi.
Shu bilan birga Kerr hodisasi keying yillarda nihoyatda muhim ilmiy va ilmiy-
texnik sohalarda tadbiq etiladi; bular Kerr hodisasining amalda inersiyasiz yuz 
berishiga, ya’ni tashqi maydonning juda tez bo’ladigan o’zgarishlari orqasidan 
borishiga asoslanadi. Shunday qilib elektr maydonida nurning ikkiga ajralib sinish 
hodisasi nazariy tomondan ham, amaliy tomondan ham juda muhim va qiziqarli 
hodisalar jumlasiga kiradi. 
Kerr ko’pgina suyuq dielektriklar elektr maydoni ta’siri ostida anizatrop bo’lib 
qolishini ko’rsatgan.Suyuq dielektriklar bilan o’tkazilgan tajribalar hal qiluvchi 
axamiyatga ega, chunki suyuq moddalarda elektr maydoni ta’siri ostida paydo 
bo’lishi mumkin bo’lgan deformatsiya (elektrostriktsiya) nurning ikkiga ajralib 
sinishi hodisasini yuzaga keltirmaydi, shuning uchun suyuqlik bilan o’tkaziladigan 
tajribalarda elektrostatik hodisalar sof holda bo’ladi. Kerr tavsiflab bergan effekt 
elektr maydoni ta’sirida moddaning optik xossalari o’zgarishi mumkin 
ekanligining birinchi dalili bo’lib qoldi. 
Faradey kashf etgan mashhur hodisa (magnit maydonida qutblanish tekisligining 
aylanish hodisasi, 1846-y) bilan bir qatorda Kerr hodisasi yorug’likning 
elektromagnitik nazariyasini asoslashda muhim ro’l o’ynaydi; ma’lumki .Faradey 
hodisasi tadbiq etilgan birinchi magnit optik effekt edi.Bundan ancha keyin
(1930-y va undan keyin) bug’ va gazlarda elektr maydoni ta’siri ostida nurning 
ikkiga ajralib sinish hodisasi kuzatildi. Bu holdagi o’lchash ishlari effektning 

---

zaifligi tufayli suyuqliklardagi o’chashishlaridan ko’p qiyin bo’lib shunga 
qaramasdan hodisaning nazariyasi kamroq pisandalar bilan qo’llaniladi.