Vazirligi o‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

Foydalanuvchilar


Tarmoq texnologiyalari


Resurslar
( hisoblash, xotira, axborot,
tarmoq resurslari)

1. 
   - rasm. Taqsimlangan tizimning tarkibiy tuzilishini ko‘rsatuvchi sxema
   

Taqsimlangan tizimlar tarkibidagi ma’lumotlarni qayta ishlashga mo‘ljallangan tizim va tarmoqlar umumiy ravishda taqsimlangan tizimlar tashkil etish qoida va andozalariga asoslanadi [1].
Taqsimlangan tizimlar ma’lumotni qayta ishlash va kelib chiqishining hududiy taqsimlanishi bilan bog‘liq ob’ektlarning quyidagi funksiyalarini belgilaydi:

• 
  resurslarga (hisoblash quvvatlariga, dasturlarga, ma’lumotlarga) kirish va ulardan foydalanishga ruxsat berish;
  
• 
  «mijoz-server» rejimida vazifalarni bajarish;
  
• 
  tizimning ishlashi to‘g‘risida statistika to‘plash;
  
• 
  tizimning ishonchliligini ta’minlash.
  

Shu sababli, taqsimlangan tizim (TT) lar har xil platformadagi texnik vositalar, operatsion tizimlar bilan ishlash imkoniga ega bo‘lishi talab etiladi.
Taqsimlangan tizimlarning muhim maqsadi bog‘lovchi dasturiy ta’minot (DT) sathini ta’minlagan holda ilovani asosiy bazaviy tizimdan ajratishdan iborat. Bunday sathni qo‘llash muhim arxitekturaviy yechim hisoblanadi va uning asosiy
maqsadi taqsimlanish shaffofligini ta’minlashdan iborat, o‘z navbatida shaffoflikka
10

erishish sharti bog‘lovchi DT adaptivligini ta’minlovchi turli uslublar mavjudligini talab qiladi.

Taqsimlangan tizimlar tarkibidagi ma’lumot qayta ishlash (yoki kom- pyuter) vositalari tarmoq apparat-dastur jihozlari yordamida o‘zaro bog‘lanadilar.
Ko‘pchilik umumiy foydalanish tarmoqlari ierarxik tuzilish asosida quriladi. Ma’lumot uzatish tarmog‘ining ierarxik tuzilishdagi afzalligi axborot almashuvida xar xil ierarxik satxlarga xizmat ko‘rsatishdir. Tuzilishlardan qaysi birini tanlash foydalanuvchi talabi, yuklama xajmi va boshqa faktlarga bog‘liq.
Ierarxik sath tarmoq va noierarxik tarmog‘i pastki satxlari “Yulduzsimon”, “Xalqasimon”, “Shinasimon”, “Daraxtsimon” lar ko‘proq tarqalgan tuzilishlar xisoblanadi.
Ierarxiya tarmog‘i yuqori satxlarida ishonchlilikning yetarlicha yuqori ko‘rsatkichlarini ta’minlash zaruriyatida “To‘liq bog‘lanishli” yoki “K - bog‘lanishli” tuzilishlari ishlatiladi. Yuqori ishonchlilik bo‘yicha “Almazsimon” tuzilishi ma’lumot uzatish tarmoqlarida xarakatdagi ob’ektlarni qurilishida qo‘llaniladi.
Daraxtsimon topologiya lokal kompyuter tarmoqlari, qishloq xududlari telefon tarmoqlari, abonent kirish tarmoqlarida qo‘llaniladi.
«Xalqa» topologiyasi xar bir punktga faqat ikkita aloqa vositasi birlashtirilgan tarmoqni tavsiflaydi. Xalqa topologiyasi optik kabel yordamida lokal kompyuter tarmoqlar, transport tarmoqlar va abonent kirish tarmoqlarida keng qo‘llaniladi. Ikki qavat xalqa oraliq punktlar o‘rtasida fizikaviy ulanishni juftliklari bilan tashkil qilinadi, bunda axborot oqimi ikki yo‘nalishda yo‘naltiriladi, ulardan biri asosiy, boshqasi esa - zaxira bo‘ladi.
To‘liq aloqali topologiya “har biri - har biri bilan” tamoyiliga asoslanadi, bunda punktlar o‘rtasida fizikaviy va mantiqiy ulanish ta’minlanadi. Xar bir juft punktlar o‘rtasidagi mustaqil yo‘llar soni h -1
ga teng (h - punktlar soni), shuning uchun mantiqiy qatlamda aylanma yo‘llarning ko‘proq soni mavjud, bu esa aloqani, ayniqsa, aylanma yo‘nalishlarda signallar tarqalishini alternativ muxitlarini ishlatishda (masalan, optik tola, radiorele


11






liniyalarda) aloqani maksimal ishonchliligini beradi. Bu topologiya xududli tarmoqlar segmentlari uchun xosdir. Topologiya yuqori darajadagi ishonchlilikni ta’minlaydi, ammo uni yaratish katta mablag‘ni talab qiladi (1.2a-rasm). Shu sababli, amaliyotda asosan K - bog‘langan topologik struktura ishlatiladi (1.2b- rasm).








^{a) b)}

2. 
   - rasm. Tarmoq vositalarini o‘zaro bog‘lanish sxemasi.
   

Dislokatsiyalangna kompyuter vositalarining o‘zaro muloqotlari yetti sathli protokollar asosida tuzilgan dasturiy ta’minot yordamida amalga oshiriladi.
Tarmoqda ma’lumot uzatish jarayonlari marshrutizatorlar asosida bajariladi. Ularda asosan ikkita masala yechiladi:

1. 
   Ma’lumotni uzatish (forwarding) - paketni kirish portidan chiqish portigacha harakat qilishini ta’minlash;
   
2. 
   Paketular uzatilishini boshqarish - marshrutizatorni joriy holatiga asoslanib, paketni qayta ishlash, uni qaysi marshrutga yo‘naltirish bo‘yicha qaror qabul qilish.
   

12


Marshrutizatorlaming rivojlanishi shu ikki sath vazifalarini bir-biriga yaqinlashtirish hisoblanadi.
Ushbu muammoni bartaraf etish maqsadida yangi dasturiy konfigu- ratsiyalangan tarmoq (DKT) (2) arxitekturasi ishlab chiqildi. Unda tarmoqni boshqarish funksiyalari ma’lumot uzatish funksiyalaridan ajratilgan.
DKT ning asosiy g‘oyasi, mavjud tarmoqdagi vositalarni (ya’ni, mar- shrutizator va kommutatorlarni) o‘zgartirmasdan turib, ularni boshqarish jarayonlarini oddiy bir kompyuterga o‘rnatilgan maxsus dasturiy ta’minot asosida amalga oshirish. Ushbu dasturiy ta’minot tarmoq administratori nazoratida bo‘ladi.
Tarmoqdagi hamma marshrutizator va kommutatorlar tarmoq operatsion tizimi (TOT)ning boshqaruvi asosida birlashtiriladi. TOT muntazam ravishda tarmoq vositalarining konfiguratsiyasini nazorat qilib boradi va ilovalarga tarmoqni boshqarishga imkon yaratib beradi. Ular to‘g‘risidagi ma’lumot keyingi bandlarda yoritiladi.

2.