Вазирлиги абу райхон беруний номидаги тошкент давлат техника

15.2. Кучланишни қарама-қарши ростлаш
Кучланишни қарама-қарши ростлаш билан тўлароқ танишиш учун транформаторнинг иккита элемент - трансформатор қаршилиги ва идеал трансформатор кўринишида тасвирланган алмаштириш схемасидан фойдаланамиз (12.2-расм). 12.2-расмда Қуйидаги белгиланишлар қабул қилинган: U₁ - таъминлаш маркази шинасидаги кучланиш; U_2ю - туман нимстанциясининг бирламчи шинасидаги (ЮК)даги кучланиш;
U_2қ - туман нимстанцияси иккиламчи кучланиш шинаси (ҚК)даги кучланиш; U₃ - исътемолчилардаги кучланиш.
Туман нимстанцияси ЮК шинасидаги кучланиш
U_2ю=U₁-U₁₂
ЮК ва ҚК шиналаридаги кучланишлар трансформатордаги кучланиш исрофи U_т га фарқ қилади ва бундан ташқари идеал трансформаторда кучланиш трасформациялаш коэффициентига мос равишда пасайтирилади. Бу пасайтирилиш трансформаторнинг ростловчи шахобчасини танлашда ҳисобга олиниши лозим.
12.2,б-расмда иккита ҳолат – энг кичик ва энг катта юклама ҳолатлари учун кучланишнинг ўзгариш графиклари тасвирланган. Бунда ордината ўқи бўйича кучланиш оғишининг номинал кучланишга нисбатан фоизлардаги қийматлари жойлаштирилган.
12.2,б-расмдан кўринадики (штрих чизиқлар), n_т=1 бўлганда энг кичик юкламалар ҳолатида исътемолчилардаги кучланишлар рухсат этилганидан юқори, энг юқори юкламалар ҳолатида эса рухсат этилганидан паст (яъни кучланиш оғишлари рухсат этилганидан катта).

12.2-расм. Кучланишни қарама-қарши ростлаш:

а- алмаштириш схемаси; б- кучланишлар эпюраси.

Бунда ҚК тармоғига уланган қабул қилгичлар (масалан, А ва В нуқталарда) рухсат этилмаган шароитларда ишлайди. U_2қ ни туман нимстанцияси трансформаторининг трансформациялаш коэффициенти n_т ни алмаштириш орқали ўзгартирамиз, яъни кучланишни ростлаймиз (12.2,б-расмдаги узлуксиз чизиқ).

Энг кичик юклама шароитларида U_2қ имкони борича U_н га яқин қийматгача камайтирилади. Бу ҳолатда n_т нинг шундай стандарт қиймати танланиши лозимки, бунда қуйидаги шарт бажарилсин:
U_{2қ. экич} U_н (12.1)
Энг кичик юкламалар ҳолатида U_2қ ни 1,05-1,1 U_н га имкони борича яқинроқ қийматгача орттирилади. Бу ҳолатда n_т нинг шундай стандарт қиймати танланиши лозимки, бунда қуйидаги шарт бажарилсин:
U_{2қ. экат.}(1,051,1)U_н . (12.2)
Шундай қилиб, таъминлаш марказидан узоқдаги В ва унга яқиндаги А нуқталардаги исътемолчилардаги кучланишлар рухсат этилган чеграга киритилади. Энг катта ва энг кичик юклама ҳолатидаги бундай ростлашда кучланиш мос равишда оширилади ва пасайтирилади. Шу сабабли бундай ростлашни қарама-қарши ростлаш деб аталади.