Вазирлиги абу райхон беруний номидаги тошкент давлат техника

4.1 Электр узатиш линияси ҳолатини юклама қуввати берилганда ҳисоблаш
ЭУЛ охирида кучланиш берилган ( ). Юклама қуввати , кучланиши , электр узатиш линиясининг қаришилиги ва ўтказувчанлиги маълум (4.1а-расм). Кучланиш , узатиш линиясининг бўйлама қисми охири ва бошланишидаги қувватлар , қувват исрофи , узатиш линияси бошланишидаги қувват ларни топиш талаб этилади. Қизиш бўйича чекловни текшириш мақсадида, баъзан, токни ҳам топиш талаб этилади.
Ҳисоблаш узатиш линиясининг охиридан бошланишига томон қидирилувчи қувват ва кучланишларни Кирхгаф ва Ом қонунларидан фойдаланиб аниқлаш тартибида давом эттирилади.
Узатиш линиясининг охиридаги заряд (сиғим) қуввати
. (4.1)
Кирхгофнинг биринчи қонуни бўйича узатиш линияси бўйлама қисмининг охиридаги қувват
. (4.2)
Узатиш линиясидаги қувват исрофи
. (4.3)
Узатиш линияси бўйлама қисмининг бошланиши ва охирида ток бир хил. Бўйлама қисми бошланишида қувват бу қисм охиидагига нисбатан қувват исрофи миқдориги кўп, яъни
. (4.4)
Ом қонунига мувофиқ узатиш линияси бошланишидаги кучланиш:
. (4.5)
Узатиш линиясининг бошланишидаги заряд қуввати
. (4.6)
Узатиш линиясининг бошланишидаги қувват
. (4.7)

а)

б)
4.1-расм. ЭУЛ ҳолатини ҳисоблаш.
а – Юклама қуввати берилган ҳолда ЭУЛ ҳолатини ҳисоблаш схемаси; б – Охирида берилган маълумот бўйича ЭУЛ ҳолати ҳисобланганда унинг бошланиши ва охиридаги кучланишларнинг вектор диаграммаси.

Узатиш линиясининг бошланишида кучланиш берилган ( ). лар маълум, ларни топиш талаб этилади (4.1-расм).
Ушбу ҳолда номаълум бўлганлиги учун Кирхгоф ва Ом қонунларидан фойдаланиб узатиш линиясининг охиридан бошланишига томон кетма-кет равишда номаълум ток ва кучланишарни топиш мумкин эмас. 2 тугун учун эгри чизиқли тугун кучланишлари тенгламаси қуйидаги кўринишда бўлади:
. (4.8)
Бу тенгламани ечиб, номаълум ни топиш ва сўнгра (4.1)-(4.4), (4.6), (4.7) ифодалар бўйича барча қувватларни хисоблаш мумкин.
Бироқ ушбу ҳолатда нисбатан содда ва тахминий икки этапли усулни қўллаш мумкин.
1-этап. Фараз қилайлик,
, (4.9)
ва олдинги маърузаларда келтирилган ифодалар бўйича қувват оқимлари ва исрофини топамиз:
; (4.10)
; (4.11)
; (4.12)
; (4.13)
2-этап. 1-этапда топилган қувват оқими дан фойдаланиб, Ом қонуни бўйича кучланишни аниқлаймиз, лекин ток ни ва лар орқали ифодалаймиз:
. (4.14)
(4.10) ва (4.11) формулаларда нинг ўрнига фойдаланилганлиги учун 1-этапда қувват оқимлари тахминан топилади. Бунга мос равишда 2-этапда кучланиш ҳам тахминан топилади.
Қувватлар ва кучланишларнинг янада аниқроқ кийматларини топиш учун 1 ва 2-этапларни кетма-кет равишда такролаш мумкин. Бундай ҳисоблашни ЭҲМда амалга ошириш мақсадга мувофиқдир.