Вақт фалсафаси

Шарқ ва ғарбнинг қадимги донишмандлари баҳсда, музокара, риторик мусобақаларда ғалабага эришишнинг бир қанча модел ва усулларини ишлаб чиққанлар.

• 1) - оғирлик марказини бахс мазмунидан оппанентни шахсий сифатларини муҳокама қилишга олиб ўтиш, бунда унинг ўтмишдаги хатолари, беобрўлиги, одобсизлиги ва ҳакозалар эсга олинади.Бундай бахс юритиш ҳалол бўлмасада, кўп ҳолларда рақибни мағлубиятга учратади.
• 2) - “мантиқий диверсия” номини олган усулни қўллаш; бунда ўз бахсли саволда ўз позициянгиз заифлигини тушунасиз ва рақиб фикрини ба- таклиф қилинаётган қарорнинг умумий фойдасини кўрсатиш (тил бириктириш) Бахсни бундай ҳал қилишда кўпинча иш зарар кўради, бу эса икки томонга ҳам ёқимсизликлар келтириши мумкин.
• 3) - бахсга алоқадор бўлмаган бошқа масалага қаратасиз, яъни тезисни алмаштириб қўясиз.

4) - мажбурлаш, сиёсий, маъмурий, ёки жисмоний куч ишлатиб, таъсир кўрсатиш. Бу томонларнинг бошланғич пайтидаги позициялари тенгсиз бўлганда мумкин.

• 4) - мажбурлаш, сиёсий, маъмурий, ёки жисмоний куч ишлатиб, таъсир кўрсатиш. Бу томонларнинг бошланғич пайтидаги позициялари тенгсиз бўлганда мумкин.
• 5) - охирги восита сифатида ачиниш, ҳамдардлик билдириш, хайрихоҳлик, инсон ҳуқуқлари, умумий мақсадларга содиқликка ундаш каби усуллар қўлланилади. Бахс юритишнинг ушбу усулларини билиш уларни амалда қўллашни тақоза этмайди, балки сизга нисбатан шундай усуллар қўлланганини фарқлай билиш ва уларга қарши чоралар тайёрлаб қўйиш кераклигидан далолат беради.
• Баҳс юритиш усулларини тахлил қилар экансиз, биз “ҳужум қуроллари” – ўз нуқтаи назарингизни тўғри, асосли тарзда исботлаб беришни кўриб чиқдик, аммо оппонент далилларини қайтариш усуллари - “ҳимоя қуроли” ҳам мавжуд ва фаол қўлланилади.

Рад этишда ўз фикрингизни тўғрилигини эмас, рақибингиз фикрининг нотўғрилигини исботлашингиз керак, ва бу рақиб далилларини йўқ қилиш ёки нуқсонларини кўрсатишга йўналтирилади. (Мисол-Иванов халол одам)

• Рад этишда ўз фикрингизни тўғрилигини эмас, рақибингиз фикрининг нотўғрилигини исботлашингиз керак, ва бу рақиб далилларини йўқ қилиш ёки нуқсонларини кўрсатишга йўналтирилади. (Мисол-Иванов халол одам)
• Бундай хулоса келтириш ҳам мумкин: сизнинг рақибингиз ҳам ҳисоблашадиган далиллардан фойдаланинг, рақиб томонда ҳам ҳурматга эга бўлган, обрўли одам фикридан изоҳ келтиринг.