Valuta-kredit munosabatlari

Xavfsizligi. O‘tkazish xavfsizligi falsifikatsiya, yo‘qotishlar va
javobsiz  qolishdan  to‘lov  topshiriqnomalarini  va  moliyaviy
ma’lumotlarini saqlash (muhofaza) yuqoridagi tizimga bog‘liq.
SWIFT hisoblash markazlarida xavfsizlikni ta’minlovchi das-
turlardan tashqari, an’anaviy to‘lov tizimlaridan farqli o‘laroq
tizimning maxsus choralari joylashtirilgan:
–  sessiyaning  boshlanishi  va  oxirida  tizim  terminalidan
foydalanishni tekshirish;

---

126
– hamma kirish va chiqish ma’lumotlarini avtomatik raqam-
lash, raqamlash tarkibini tizimning o‘zi nazorat qiladi;
– individual kalitlarga qarab ikki bank o‘rtasida avtomatik
ma’lumot almashinish;
– qabul qiluvchi bank tomonidan axborotlarni avtomatik tek-
shirish.
SWIFT aloqa liniyalari va operatsion markazlarini ruxsatsiz
tashriflardan muhofaza qilish maxsus kodirovka qilish mosla-
malari  (tasodifiy  sonlar  generatori  prinsiðida)  tomonidan
ta’minlanadi.
Shunday qilib, SWIFT tizimi xavfsizligini ta’minlovchi to‘liq
muhim ko‘p pog‘onali fizik xavfsizlik o‘tkazish liniyalari xavf-
sizligi, funksional xavfsizlik va ijroiy xavfsizliklar kombinatsiyasi-
dan xavfsizliklar kombinatsiyasi tashkil topadi.
Ma’lumotlar almashishdagi xavfsizlikni yanada kuchaytirish
maqsadida banklar o‘z hisobidan uni takomillashtirishi mumkin.
Tezlik SWIFT yordamida tezkorlik bilan ma’lumotlar yubo-
rish, banklarning o‘z mablag‘larini tez qayta joylashtirishga im-
kon yaratadi. SWIFT orqali yuborilgan ma’lumotlar teleks yoki
boshqa aloqa vositalaridan farqli o‘laroq, ancha tez yetib boradi,
qayta  ishlanadi  (bank  tizimida)  va  mijoz  hisobvarag‘ida  aks
etti_riladi.
Baxtga qarshi bu tizim kamchiliklardan xoli emas. Bulardan
biri ikki tashkilotni juda murakkab texnik tizimga tobeligi va shu
bilan bog‘liq texnik muammolar va ishdan chiqishlardir.
Yana bir kamchilik sifatida juda yuqori narx-navolarni keltirish
mumkin, bular kichik banklarni juda qiyin ahvolga solib qo‘ydi.
O‘zbekiston  Respublikasida  SWIFT  tizimiga  ulanish  (a’zo
bo‘lish)  va  faoliyat  yuritish  muammolari.  Hozirgi  kunda
O‘zbekiston Respublikasida so‘mda bo‘ladigan to‘lovlar Marka-
ziy bankda joylashgan yagona hisobvaraq (tijorat banklariga te-
gishli)  orqali  bajarilsa,  valutalarda  bo‘ladigan  operatsiyalar
(mijozlarning ko‘pini  ko‘chirish, o‘z  mablag‘larini o‘tkazish
va h.k). SWIFT tizimi orqali bir-biridagi hisobvaraqlarda amalga
oshiriladi.
Shunday  qilib,  hatto  ichki  to‘lovlarda  (agar  ularning  soni
ko‘proq bo‘lsa, aks holda qog‘oz to‘lov topshiriqnomalarida ishlasa
ham bo‘ladi) SWIFT ning o‘rni beqiyosdir.

---

127