Ва ўрта махсус

8.Қайси қатордаги гап услубий жиҳатдан хато қўлланган?
А) Дўстликни ардоқлаш керак.
В) Шу йўлдан юриб муродга етдик.
С) Саҳарлаб шаҳарга йўл олди.
Д) Болалик уй - бозор, боласиз уй - мозор.
9.Қуйидаги бирликлардан қайсилари ҳам эркин, ҳам турғун бирикма саналади?
А) кўнгли кўтарилди, эси чиқиб кетди
В) кўзига иссиқ кўринди, кўзи тўрт бўлди
С) бағритош, ақли кирди
Д) бошига етмоқ, яхши кўрмоқ
10. Қайси қатордаги бирикув эркин бирикма саналади?
А) айбини бўйнига қўймоқ, қиличини бўйнига қўймоқ
В) ариқнинг бошига етмоқ, онасининг бошига етмоқ
С) кўприкдан ўтказмоқ, кўрикдан ўтказмоқ
Д) дорини қулоғига қуймоқ, гапни қулоғига қуймоқ

Гап бўлакларининг услубий хусусиятлари. Шеъриятда инверсия ҳодисаси
Режа:

1. 
   Гап бўлакларининг услубий хусусиятлари
   
2. 
   Шеъриятда инверсия
   
3. 
   Бадиий матнни лисоний жиҳатдан таҳлил қилиш
   

Таянч сўз ва иборалар: инверсия, коннотативлик, лисоний таҳлил.
Дарснинг мақсади: Талабаларга ўзбек тилидаги гап бўлаклари тартиби ва инверсиянинг услубий хусусиятлари ҳақида маълумот бериш.
Инверсия деб гап бўлакларининг ўрин алмашиниши ёки гап бўлаклари жойлашиш тартибининг маълум бир мақсад билан ўзгариши ҳодисасига айтилади. Инверсия оғзаки нутққа хос хусусият. Бадиий матнда қаҳрамонлар нутқини жонли нутққа яқинлаштиришда, уларнинг тилини индивидуаллаштиришда мазкур усулдан фойдаланилади: Болангни олиб кетсанг-чи! Кўрмаётипсанми, бу ерда одамлар ишлаб ўтирипти! (А.Қаҳҳор) – Ташла у тошни! – деб дўқ қилиб қолди онам. Кўчанинг ўртасидан ҳайдатиб кетдим аравани. – Биласизми, нимага эргашдим сизга? – деб қолса бўладими шунда. (Ш.Холмирзаев)
Шеъриятда эса ифодалиликни, оҳангдорликни ва таъсирчанликни таъминловчи муҳим восита сифатида кўп ишлатилади:
Бозорга ўхшайди асли бу дунё,
Бозорга ўхшайди бунда ҳам маъни.
Иккиси ичра ҳам кўрмадим асло,
Молим ёмон деган бирор кимсани. (А.Орипов)
Нутқда гап бўлаклари тартибининг ўзгариши ҳеч бир сабаб ва мақсадсиз амалга ошмайди, демак, гапда одатдаги тартибнинг муайян ўзгаришга учраши ҳам тасодифий ҳодиса эмас. Инверсия муайян мақсад учун йўналтирилувчи нутқий ҳодиса саналади.
Инверсияда одатдаги тартиб ўзгарган гап бўлаги алоҳида урғу билан айтилади. Бу ҳолат нутқда таъкидни таъминлашга хизмат қилади, ифоданинг таъсир кучини оширади. Қуйидаги мисолга диққат қиламиз:
Сени пайдо этиб бунча мукаммал,