V. V. Petrov aniqlagan. Ishlab chiqarishdagi elektr jarohatlarini ancha keyin: 1863 yilda o’zgarmas va 1883 yilda o’zgaruvchan tokni ta’siri yozilgan

izolyatsiyalangan neytral
(kuchlanish 
transformatorlar, kompensasiyalovchi g’altaklar va boshqalar) deb ataladi. Agar 
yerga ulash qurilmalariga to’g’ridan-to’g’ri, yoki kichik qarshilik aparatlar orqali 
yerga ulangan bo’lsa mustahkam yerga ulangan neytral (tok transformatorlari va 
boshqalar) deb ataladi. 
Izolyatsiyalangan neytralli uch fazali tarmoqlarni xavfi.Elektr tarmoqlarni 
o’tkazgichlari yerga nisbatan, o’ziga xos hajmiga va faol qarshiligini-siljish tok 
qarshiligiga ega. Siljish tok qarshiligi esa o’tkazgichlarni izolyatsiyasi qarshiligi 
bilan tokni yerga o’tish yo’lini qarshiligini yig’indisiga teng 

---

9
36-rasm. Izolyatsiyalangan neytralli uch fazali tarmoq sxemasi 
Umumiy holatida hajm va siljish tok qarshiligilari har xil. Taxlilni 
soddalashtirish uchun ularni bir xil deb olish mumkin, ya’ni: 
Inson fazali o’tkazgichlarini biriga ulanib qolishi (bir fazali ulanish) shu simni 
o’tkazuvchanligi yerga nisbatan, kamayib ketadi va neytralni surilishiga olib 
keladi, ya’ni fazalarni qiyaligi hosil bo’ladi. Shu xolatda inson tanasidan 
o’tayotgan tok quyidagicha aniqlanadi: 
Ii = 3Uf /(3Ri + Z) 
bu yerda U
f
- tarmoqdagi faza kuchlanishi R
i
-inson tana zanjirni qarshiligi 
Z- fazali o’tkazgichni yerga nisbatan jamlanganlik 
qarshiligi. 
Inson tana zanjirini qarshiligi quyidagicha aniqlanadi: 
R
i 
R
T.q. + 
R
K.q+ 
R
n.q+ 
R
OT.q 
bu yerda: R
T
.
q
- tanani qarshiligi 
R
K
.
q
- kiyimni qarshiligi (5 - 1
k
om -nam matolar uchun va 
10-
15kom quruq matolar uchun) 
R
nq
-poyafzalni qarshiligi 
Ro
T
.
q
- poyafzal tagidagi pol yoki erni qarshiligi. 
Poyafzalni qarshiligi poyafzalini poshnasiga materialga va namlik holatiga 
bog’liq: nam sharoitlarda: 
Rn.K = 0,2 - 2 kom 
quruq holatlarda: R
n
.
K
= 25 - 500 
k
om 
Poyafzal tagidagi pol yoki yerni qarshiligi (quruq pol qarshiligi 
175 
2
K
Om gacha etib boradi, nam holatida 4-50 Om. Yerni qarshiligi esa, yerni 
solishyirma qarshiligiga bog’liq va quyidagi formula bilan aniqlanish mumkin 
R
O
.
T
.
K
= 2,2P agar oyoqlar yonma-yon joylashgan bo’lsa, R
O
.
T
.
K
= 1,6P agar 
oyoqlarni orasida masofa bir qadam bo’lsa, (bu yerda P-yerni solishtirma qarshiligi 
Omm). 
Fazali o’tgazgichni yerga nisbatan jamlanganlik qarshiligi 
Z=R/ (f+iwrc) bu yerda 
W=2n f- tarmoqni burchak chastotasi; 
f-tokni chastotasi, ishlab chiqarish tarmoqlar uchun 50 Gs. 
Shularni inobatga olganda inson tanasidan o’tayotgan tok qo’yidagicha 
ko’rinishga ega bo’ladi: 
I=Uf/RiVl +