V. V. Petrov aniqlagan. Ishlab chiqarishdagi elektr jarohatlarini ancha keyin: 1863 yilda o’zgarmas va 1883 yilda o’zgaruvchan tokni ta’siri yozilgan

elektroftalmiya
deb aytiladi. 
Elektr tokni ta’siri natijasida tirik to’qimalarni to’lqinlatib mushaklarni keskin 
qisqartirishiga olib keladigan holat 
elektr zarb
deb ataladi. Odamni tok urish xolati 
to’rt darajada baholanadi: 
I
- darajada odam hushidan ketmagan holda yeqilib tushish, mushaklarni 
qisqartirishiga olib keladi; 
II
- darajada odamning nafas olishi va yurak faoliyatiga ta’sir etilmagan 
holda hushdan ketish; 
III
- darajada nafas va yurak faoliyatiga ta’sir etilgan holda hushdan ketish; 
IV
- darajada elektr shok, qon aylanishi va nafas olish to’xtab, klinik 
o’limyuz beradi. 
Klinik o’lim-bu odamni tirik va o’lim orasidagi holat, shu holatida yurakni 
faoliyati va nafas olishi to’xtaydi, insonda hech qanday hayot alomatlari 
sezilmaydi. Klinik holati 6-8 minut davom etadi. Shu davrida hech qanday yordam 
bermagan taqdirda miyani hujayralari parchalanib qaytarilmas-biologik o’limiga 
o’tib ketadi. 
15.2 Inson tanasining elektr tokiga ko’satayotgan qarshiligi 
Inson tanasidan o’tayotgan tok, eng kichik qarshilik ko’rsatadigan yo’lidan 
boradi. Shu holatida tanani qismlari har xil solishtirma qarshiligiga ega bo’lgani 
bilan tushuntiriladi. 

---

4
3
* 
в
31-
rasm. Inson terisining ko’rinishi (kesmada) a) epidermis - 
terning tashqi qatlami; б) derma - terning ichki qatlami; 1) yuqori qatlami; 2) usish 
qatlami; 3) yog' qatlami; 4) ter bezi; 5) yog’ bezlari; 6) qil; 7) qon tomiri; 8) sezgi 
asab uchlari 
O’zgaruvchan tokni solishtirma hajm qarshiligi quyidagicha: 
18-jadval
 
O’zgaruvchan tokni (50 
gs) 
Solishtirma hajm qarshiligi 
quyidagicha: (om. sm) 
Teri quruq kolotiyadagi 
210
6
gacha 
Suyaklar 
110
6
dan-2 10
8
gacha 
Tirik xo’jayralari 
(3-6) 10
6
gacha 
Mishaklar 
150-300 gacha 
Qon 
100-200 gacha 
Ko’rinib turibdiki teri eng katta solishtirma qarshiligiga ega, ayniqsa eng yuqori 
qatlami. Inson tanasini qarshiligi ikki yo’nalishidan iborat: kontakt joyidagi terini 
qarshiligi va ichki organlarni qarshiligi. Inson tanasini faol va hajmli 
yo’nalishlarini qarshiliklari bir yuz pikofaradan bir necha mikrofaradgacha bo’lishi 
mumkin. 

---

5
32-
rasm. Inson tanasini elektr tokiga ko’rsatayotgan qarshiligi: 
a)
qarshiligni o’lchash sxemasi; b) Inson tanasini qarshiliging ekvivalent 
sxemasi; 1) elektrodlar; 2) epidermis - terning tashqi qatlami; 
3,
4) tananing ichki to’qimalar 
Tok kuchlanishi oshishi bilan tanani qarshiligi kamayib boradi. Natijada terini 
yorib o’tadi. Tokni kuchi yoki, o’tish muddati oshishi bilan teri qizib boradi va 
tutash joylari terlashiga olib keladi. Shu ham terini elektr qarshiligini kamaytiradi.