V. V. Mayskiy

Kofein –
alkaloiddir; choy barglari(5%), kofe urugʻi(3%), kakao, kola yongʻogʻida uchraydi. 
Kimyoviy tuzilishi - 
trimetilksantindir
. Kofeinning boshqa analeptiklardan farqi shundaki, u 
nafaqat analeptik, balki psixostimulyator xususiyatlarga ega. 
Kofeinning psixostimulyator xossalari kofeinning aqliy va jismoniy ish faoliyatini oshirishi, 
charchoqni va uxlashga boʻlgan ehtiyojni kamaytirishi bilan namoyon boʻladi. Kofeinning 
ta‘siri nerv faoliyat turiga bogʻliq; ba‘zi odamlarda kofeinning yuqori dozalari tormozlash 
jarayonlarini keltirib chiqaradi. 
Analeptik sifatida kofein parenteral yuboriladi. Kofeinning analeptik ta‘siri nafas olish va 
vazomotor markazlarning stimulyatsiyasi bilan namoyon boʻladi. Nafas olish markazini 
stimullash orqali kofein nafas olish tezligini va hajmini oshiradi. Vazomotor markazni 
stimullash orqali kofein simpatik innervatsiyani yurak va qon tomirlariga stimullovchi
ta‘sirini oshiradi. 
Kofein yurak va qon tomirlariga bevosita ta‘sir qiladi va yurak qisqarishining chastotasi va 
kuchini oshiradi va qon tomirlarini kengaytiradi. 
Kofeinning yurakka ta‘sir etuvchi mexanizmi uning:
■ kardiomiotsitlarning fosfodiesterazasini ingibirlash
■ rianodin(RyR
2
-R Tipdagi voltaj darvozali Ca
2+
kanallari) retseptorlarini stimullash xususi-
yati bilan bogʻliq. 
Kardiomiotsit fosfodiesterazni ingibirlash orqali kofein sAMP inaktivlanishini oldini oladi; 
sAMP hujayra membranasidagi Ca
2+
kanallarining fosforlanishiga (faollashishiga) yordam 
beradigan proteinkinazani faollashtiradi; Kardiomiositlarga Ca
2+
kirib borishi kuchayadi. 
Kofeinning kardiotonik ta‘siri, shuningdek, kardiomiositlarning sarkoplazmatik retikulum 
membranasining Ca
2+
kanallarini (rianodin retseptorlari) faollashishi bilan izohlanadi. Shu 
bilan birga, sarkoplazmatik retikulumdan Ca
2+
ning chiqishi kuchayadi va sitoplazmatik Ca
2+
darajasi oshadi. 
Ca
2+
ionlari troponin C ni uziga bogʻlaydi va shu bilan troponin-tropomiozin kompleksining 
aktin va miozinning oʻzaro bogʻlanishiga ingibirlovchi ta‘sirini oldini oladi. 
Kofeinning vazodilatator ta‘siri fosfodiesterazaning ingibirlanishi va silliq mushakli
tomirlarda sAMP va sGMP darajalari ortishi bilan bogʻliq. Bunday holda, sAMP- va sGMP 
ga bogʻliq boʻlgan proteinkinazlar faollashadi, bu esa Ca
2+
darajasining pasayishiga va silliq 
mushaklar sitoplazmasidagi miozinning yengil zanjirli kinazasi faollashishiga kerak boʻlgan 
ta‘sir yoʻqolishiga olib keladi. 

---

170 
Manbaa:
@pharma_baza
Kofeinning qon bosimiga ta‘siri qon bosimi darajasiga bogʻliq. Qon bosimining sezilarli 
darajada pasayishida (shok, kollaps) kofeinning markaziy ta‘siri ustun turadi - qon bosimi 
koʻtariladi. Normal qon bosimini kofein oʻzgartirmaydi (kofeinning markaziy ta‘siri bevosita 
vazodilatator ta‘siri bilan muvozanatlanib turadi). 
Bronxokonstriktor xususiyatiga ega adenozin retseptorlarini bloklashi bilan, shuningdek 
fosfodiesteraza ingibirlashi tufayli, 
kofein
bronxlarning silliq mushaklarini boʻshashtiradi va 
bronxospazmning oldini oladi.