V. V. Mayskiy

Markaziy nerv sistemasiga ta’sir qiluvchi moddalar 
 
Ushbu guruhga MNS vazifasini oʻzgartiradigan va uning turli boʻlimlariga:bosh, uzunchoq 
va orqa miyaga ta‘sir koʻrsatuvchi dori moddalar kiradi. MNS sinapslarida nerv impulslari 
oʻtkazilishi xuddi periferik nerv sistemadagi kabi mediatorlar tomonidan amalga oshiriladi. 
MNS mediatorlar rolini atsetilxolin, NA, dofamin, seratonin, gamma-aminomoy kislata 
(GAMK), qoʻzgʻatuvchi aminokislotalar (glutamat, aspartat) oʻynaydi. MNSga ta‘sir 
qiluvchi moddalar sinapslar orqali nerv impulslar oʻtishini faollashtiradi yoki ingibirlaydi. 
Dori moddalar mediatorlar sintezi, ajralishi va inaktivlanishiga, retseptorlar qoʻzgʻalishi va 
faollashishiga ta‘sir qiladi. 
MNSga ta’sir qiluvchi dorilar quyidagi guruhlarga boʻlinadi: 
Narkoz uchun qoʻllaniladigon moddalar 
Etil spirit 
Uhlatuvchi moddalar 
Antiepileptik moddalar 
Parkinsonizmga qarshi moddalar 
Analgetiklar 
Analeptiklar. 
Psixotrop moddalar:
• neyroleptiklar 
• antidepressantlar
• litiy tuzlari
• anksiolitiklar
• sedative moddalar
• psixostimulyatorlar,
• nootrop moddalar 
Ayrimlari MNSga ingibirlovchi ta‘sir qilsa (narkoz uchun, uhlatuvchi, antiepileptik 
moddalar), ayrimlari faollashtiruvchi (analeptiklar, psixostimulyatorlar). Ayrimlari boʻlsa 
faollashtiruvchi va ingibirlovchi ta‘sir qiladi (antidepressant imipramin). 
P.S. Bu mavzu fundamental boʻlgani uchun boshqa adabiyotlardan ham foydalanamiz.
Barcha ma’lumotlarni ishonchli boʻlgan manbaalardan tanlab olamiz. 
Markaziy nerv sistemasi tuzilishiga koʻra 2 sistemadan iborat: 1.Ierarxik va 2.Diffuz 
■ 
Ierarxik -
Ulanish koʻpinch bir neyrondan ikkinchi neyronga uzatiladi, ya‘ni avval 
birinchi, keyin ikkinchi, keyin… tarzda. Neyronlari •yirik va •miyelinlashgan 
 
Bu sistema mediatorlari ham oʻz navbatida ikkiga taqsimlangan: 
• Qoʻzgʻatuvchi : 
Glutamat
va 
Aspartat
aminokislatalari 
• Tormozlovchi : 
GAMK
(
amino moy kislatasi) va 
Glitsin
aminokislatasi