V. R. Xaydarov, N. A. Djabbarov

YOg„li va yog„ga o„xshash asoslar
. Ular o„ziga xos qovushqoqlik va 
plastiklikka ega bo„lganligi uchun ulardan foydalanishga qarab shamchalarnng turi 
va tayyorlanish texnologiyasi tanlanadi.
Vitepsol
– (Imxauzen. Germaniya) chet ellarda ishlab chiqarilayotgan asos 
bo„lib, u o„z tarkibida laurin va stearin kislotalarining triglitseridlarini, emulgator 
sifatida esa laurin kislotasining monoglitseridli efirini saqlaydi. Suyuqlanish 
harorati 33,5-35,5
0
S. Asosni deformatsiya vaqti 15 daqiqa. Vitepsolni fizik-
kimyoviy xossalari bo„yicha farqlanuvchi H, V, S va E turlari mavjud.
Estarinum
– chet ellarda ishlab chiqarilayotgan asos bo„lib, fizik-kimyoviy 
jihati bo„yicha farq qiluvchi bir nechta modifikatsiyalardan iborat. Kimyoviy 
jihatdan bu asos to„yingan yog„ kislotalarining mono-, di- va triglitseridlaridir.
Lazupol
– bu ham chet ellarda ishlab chiqarilayotgan asos. Tarkibida yuqori 
molekulali spirtlarni ftal kislotasi bilan hosil qilgan efirlarini saqlaydi (masalan, 
setil yoki stearil). Lazupolni suyuqlanish harorati bir biridan farq qiladigan bir 
qancha modifikatsiyalari mavjud bo„lib, ular suvli eritmalarni yaxshi emulgirlash 
xossasiga ega. 
Asoslarning kerakli suyuqlanish harorati taxminan quyidagicha hisoblanadi: 
100
3
3
2
2
1
1
KQ
Q
t
Q
t
Q
t
t




Bu erda, 
t – aralashmaning suyuqlanish harorati, 
o
S; 
t
1
, t
2
, va t
3
– alohida tarkibiy qismlarning suyuqlanish harorati, 
o
S;
Q
1
, Q
2
va Q
3
– alohida komponentlar miqdori, %; 
Q – suyuq komponentlar miqdorining yig„indisi, %; 
K – suyuq komponentlar uchun shartli koeffitsient. 
Masalan, quyidagi tarkib bo„yicha tanlangan shamcha asosini suyuqlanish 
haroratini hisoblab ko„ramiz: gidromoy 50%, parafin 20% va kakao moyi 30%. 
Olingan tarkibiy qismlarning suyuqlanish harorati quyidagicha: gidromoy – 36
o
S, 
parafin – 54
o
S va kakao moyi 30 
o
S. Agar bu qiymatlarni tenglamaga qo„ysak: 
C
t
0
8
,
37
100
30
30
20
54
50
36






