V. R. Rahimov, N. U. Ubaydullayev

6.2-§. ELEKTR USULIDA PORTLATISH VA TOK 
MANBALARI
Elektr  usulida  portlatish  gaz  va  changlarning  portlash  xavfi 
bo‘lgan barcha shaxtalarda va chang xavfi bo‘lgan qatlamlarni qazib 
olishda qo‘llanilishi shart. Bulardan tashqari, usta-portlatuvchi xavf-
siz joyga yoki berkinadigan qurilmaga borishi qiyin bo‘lgan va o‘t bi-

---

168
lan portlatish taqiqlangan shaxtalarda, lahimlarda elektr usuli bilan-
gina portlatiladi.
Elektr usulida portlatishda portlovchi modda zaryadida portlash-
ni qo‘zg‘ash uchun elektr detonatorlar qo‘llaniladi. Elektr detonatorlar 
portlash muddati bo‘yicha: bir zumda portlaydigan, qisqa muddatga 
sekinlanuvchi yoki sekinlatuvchi turlarga bo‘linadi. Elektr detona-
torlarni alangalantirish uchun maxsus elektr toki manbasidan foyda-
laniladi (portlatish asboblari, sim va kabellar).
Elektr usulida portlatishning o‘t bilan portlatishdan afzalligi shunda-
ki, portlatish bilan band bo‘lgan xodimlar – portlatuvchilar uchun xavf-
sizligi ancha yuqori, chunki elektr toki portlatish zanjiriga xavfsiz ma-
sofadan ulanadi, bir vaqtning o‘zida katta guruh zaryadlarni portlatish 
mumkin. Portlatish oldidan elektr detonatorlarning va portlatish zanji-
rining qarshiligini o‘lchash, zanjirning sozligini aniqlash oson. Zaryad-
larni ma’lum interval bilan portlatishning optimal (maqbul) o‘lchamla-
rini aniqlash, qisqa muddatga sekinlatib portlatish imkoniyati mavjud.