ифодасидир. Ўзбекистон Берн Конвенциясига (2005) аъзо бўлганидан ва
тегишли Қонун (2006) қабул қилинганидан кейин Муаллифлик хукуқини
ҳимоя қилиш агентлиги фаолиятида қатор ижобий ўзгаришлар юз берди.
Узбекистонда фан-техника соҳасидаги
интеллектуал мулк обьектла-
рининг салмоғи ортиб бормокда. Мисол учун 2003—2007 йилларда 7 мингдан
ортик интеллектуал мулк объектлари билан боглиқ 563 та шартнома тузилди9.
2010 йилда эса Давлат Патент идорасига интеллектуал мулк объектларини
рўйхатдан ўтказиш учун 5952 та талабнома топширилиб,
Давлат реестрларида
2028 та объект рўйхатдан ўтказилди, муҳофаза қилинадиган интеллектуал
мулк объектларига нисбатан 179 та ҳукуқларни бошқа шахсга ўтказиш
шартномалари тузидди (25.4.1-жадвал).
2 5 .4 .1 - ж а д в а л
Узбекистон Д авлат П атент идорасида рўжатдан ўтказилган
интеллектуал мулк обьекгларининг сони,
2010
й
. 10
Т опш ирилган
талабном алар
Рўйхатдан
ўгказилган
талабномалар
Х уқуқпарни бош қа
ш ахса ўгказп ш бўйича
ш артномалар
Т овар белгилари
4702
1381
160
И хтиролар
632
192
8
Э Ҳ М в а м аълумотлар
базаси учу н
дастурлар
299
277
3
Ф ойдали моделлар
175
78
2
Саноат нам уналари
133
91
4
Селекция ютувдгари
11
10
2
Ж ами
5952
2028
179
Мустақиллик йилларида интеллектуал мулк объектларини рўйхатдан
ўтказиш учун 80 мингдан ортиқ аризалар берилган, 28 мингта объект
рўйхатдан упав илган ва ҳуқуқий муҳофаза остита олинган. Муҳофаза
килинадиган интеллектуал мулк объектларига нисбатан хуқукдарни ўтказиш
бўйича 3 мингга яқин шартнома тузилган1'.
2009
йилда интеллектуал мулкни хукуқий муҳофаза қилиш
тизимини
такомиллаштиришнинг устувор йўналишлари, уларнн амалга ошириш меха-
низмлари янгидан ишлаб чикилган “Узбекистон Республикасида интеллектуал
мулкни ҳукуқий муҳофаза қилиш тизимини ривожлантиришнинг 2010-2015
йилларга мўлжалланган Концепцияси”да уз ифодасини топди.
Узбекистон қонунчилиги интеллектуал мулк хукуқи билан боғлиқ барча
жараёнларни тўлиқ қамраб олади. Масалан, Фуқаролик кодекси
(6
бўлим, 60
9 И те п л е ету а л мулк конун ҳимоясвдг// Х алқ сузи 24 январь 2008 йил.
10 www.pateaLuz/uzb/stasi.
11 Е р ш о вА . Интеллектуальная собственность - золотой запас У збекистана 2007. С. 8.
451
боб) ва Узбекистон Республикасининг «Муаллифлик ҳукуқи ва
аралаш
ҳукуқлар тўғрисида»ги Қонунида интеллектуал м у ж ҳукуқи билан боглиқ
алоҳида ҳолатлар ҳам кўриб чикилган. Ўзбекистон Республикасининг
«Муаллифлик ҳукуқи ва аралаш ҳукуқлар тўғрисида'>ги Қонунининг
88
-
моддасига мувофиқ муаллифлик хуқуқи муаллиф вафот эттандан кейин 50
йилгача амалда бўлади ва бу «Адабий ва бадиий асарларни ҳимоялаш
тўғрисида»ги Берн Конвенциясининг 7.1-моддасига мос келади.
Узбекистонда интеллектуал мулк ҳукуқини ҳимоя қилиш борасидаги
миллий қонунчилик босқичма-босқич равишда Жаҳон
савдо ташкилоти
меьёрлари ва талабларига мослапггириб борилмоқца. Хусусан, янги
тахрирдаги «Ташқи иктисодий фаолият тўгрисида»ги Қонун қабул қилинди,
Фуқаролик кодекси, «Муаллифлик ва аралаш хуқуқлар тўғрисида»ги, «ЭҲМ
ва маълумотлар базаси учун дастурларни хуқуқий ҳимоялаш тўғрисида»ги
қонунларга тузатишлар киритилди.
Узбекистон Республикасининг интеллектуал м у ж соҳасидаги қонун-
чилиги интеллектуал мулкка оид куйидаги категорияларни белгилаб беради:
— Муаллифлик ҳукуқи (муҳофаза объекти: илм-фан, адабий ва бадиий
асарлар, ЭҲМ ва маълумотлар базаси учун дастурлар) ва аралаш ҳукук
(фонограммалардан фойдаланиш).
— Кашфиётлар, саноат намуналари.
— Селекция ютуқлари.
— Ёпиқ (очилмагаи) ахборотлар.
— Фирма номи,
товар белгиси, товарнинг келиб чиқиши.
Муаллифлик хукуқи ва аралаш ҳукуқларнинг асосий соҳалари матбуот,
дам олиш (аудио, видео, кино) соҳалари, компьютер дастурлари хисобланади.
Муаллифлик ҳукуқи ижодий фаолият натижаси ҳисобланмиш илм-фан,
адабий ва бадиий асарлар ҳамда уларни акс эттиршл усулларига (Фуқаролик
кодексининг 1041-моддаси) нисбатан жорий этилади. Кашфиётларга нисбатан
бериладиган патенгдан фарқли равишда муаллифлик ҳукуқи янгаликнинг
ўзини эмас, балки янгиликни намойиш этиш усулини муҳофаза этади.
Аралаш хукуқлар муаллифлик ҳуқуқи билан бог лик бўлиб фонограм-
малар ишлаб чиқувчилар, ижрочилар ва тарғибот
ташкилсггларига нисбатан
қўлпаниладиган ҳукуқпардир.
Фирма номи, товар белгиси каби восигалар саноатнинг барча соҳаларида
кўлланилади. Товар белгеси ва фирма номи ишлаб чиқарувчиларни иқдиви-
дуаллаштириш учун хизмат қилади. Улар белгилар ёки сш^шоллар кўриниши-
да бўлиб, ишлаб чнкарз'вчилар томонидан товарлар ва хизматларни идентифи-
кациялаш учун қайд этилади. Амалдаги қонунчипикка мувофиқ савдо белгиси
эгасига товарлардан фойдаланишда тижорат мақсадларида истеьмолчиларни
алдашнинг оддини олиш имконини беради. Товар белгисидан юридик шахе
кейинчалик муддатини узайтириш имконияти сақпанган ҳолда ўн
йилгача
фойдаланиши, фирма номини юридик шахе фаолияти тугагунча сақлаб
4 5 2
крлиши мумкин. Товар белгилари бўйича рўйхатдан ўтказилган белгилар
сони 2004-2010 йилар давомида 802 тадан 1381 тагача ортган (25.4.2-жадвал).
Do'stlaringiz bilan baham: 
