В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

22.3.1-жадест 
Ж а ҳ о н м а ш и н а с о з л и к м а х с у л о т л а р и э к с п о р т и н и н г
г е о г р а ф и к т а р к и б и , 
% г
Мамлакат
Офис ва телекоммуникация 
жиҳозлари
Мамлакат
Автомобиль ва унинг 
эҳтиёг кисмлари
1990 й.
2000 й.
2010 й.
1990 й.
2000 й.
2010 й.
Хитой
1,0
4,5
28,0
ЕИ-27
-
49,8
49,7
ЕИ-27
-
29Д
22,7
Япония
20,8
15,3
13,7
Гонконг
-
0,4
-
АҚШ
10Д
11,6
9,1
АҚШ
17,3
15,8
8,4
Мексика
1,4
5,3
5Д
Сингапур
6,4
. 4,3
7,9
Корея
Республикаси
0,7
2,6
5,0
Корея
Республикаси
4,8
6,1
6,0
Канада
8,9
10,5
4,6
Япония
22,5
ид
5,8
Хитой
ОД
0,3
2,6
Тайпей
4,7
6,0
5,1
Таиланд
0,0
0,4
1,7
Малайзия
2,7
5,4
4,2
Туркия
0,0
0,3
1,3
Мексика
1,5
3,5
3,8
Бразилия
0.6
0,8
1,2
Таиланд
1,2
1,9
2,2
Аргентина
ОД
0,4
0,7
Филиппин
0,6
2.6
1,7
ХинДйсгон
0,1
ОД
0,7
Канада
1,9
2,1
0,7
ЖАР
ОД
0,3
0,6
Индонезия
0,0
. 0,8
0,4
БАА
0,0
ОД
0,5
А вто м о б и л ь в а у н и н г эҳ ти ёт қисм лари бозорин ин г географ и к тар к и б и д а 
ҳам сези л ар л и ў згар и ш л ар соди р бўлди. 20 0 0 й и л д а б у ту р д аги м аҳсулотлар 
эксп орти да Я п о н и я , Е И -2 7 , А Қ Ш , К ан ад а, М ек си ка етакчилик килган. Б у
м ам лакатларн и н г ж аҳ о н эксп орти даги у л у ш и Е И ички савдосини и н о б атга 
олм аганда 5 5 % н и таш ки л қилган. А гар Е И д аги и чки савдо ҳ ам и ноб атга 
олинса б у к у р сатки ч 9 2 ,5 % га т е н г бўлган. 2 0 00-2010 й ил л ар д а Е И н и н г я н ги
аъзоларид а ав то м об и лсозли кн ин г ри вож лани ш и Е И н и бу ту р д аги м аҳсулотлар 
экспорти б ў й и ч а ж аҳ о н д а би ри нч и ў р и н га о либ чикди. Б у давр д ав о м и д а 
Я пон и я в а А Қ Ш н и н г ж аҳ о н автом обиль эксп орти д аги у л у ш и қисқард и, амм о 
у л ар б у т а р м о к д а ж аҳ о н д аги ў з ў р и н л ар и н и (м ос рав и ш д а 2 - в а 3-ўрин ларн и ) 
сақлаб қо л и ш д и . 2000 й и л д а ав том оби л эксп о р ти бўй и ча ж аҳ о н д а т ў р ш н ч и
ўри н эгаллаган К ан ад ан и н г ж аҳон эксп орти даги у л у ш и и кк и баравар қисқарди
в а ҳ о зи р д а б у м ам лакат ж аҳон автом оби ль в а у н и н г э ҳ га ё т қисм лари
эксп орти да о л ти н ч и ў р и н н и эгаллам оқда. Ж аҳ о н автом обиль в а у н и н г эх ти ёг
1 International Trade Statistics. WTO. Geneva, 2011 йил маъпумотпари асосида кдсобланган.
390

---

кисм лари эксп о р ти д а М екси ка, К о р ея Р еспубликаси в а Х итой ни н г у л у ш и хдм 
ж адал суръатлар б и л а н ўсиб борм окда.
Ж аҳ о н ки й и м -кечак бозорид а ҳ ам бир кдгор ўзгариш лар бўлд и. Э н г 
кескин ўзгарш п Х и то й н и н г кий и м -кечак эксп орти да бўлди. Б у м ам лакатн ин г 
ж аҳ о н ки й и м -кечак экспортщ даги у л у ш и 20 0 0 й илд а 18,3% н и таш к и л қилган 
бўлса, 2 0 1 0 й и л д а б у кўрсатки ч 3 6 ,9 % г а етди. Б у холат кўп ж и ҳатд ан
Х ито й ни н г Ж С Т га а ъ зо бўли ш и б и л ан богли к, Ч унки, б у аъ золик Х и г о й г а
кўплаб м ам лакатларн и н г и чки б озорлари га эрки н кириб бо р и ш в а б у соҳадаги
нисб ий у стун ли клард ан кенг ф ойд алани ш и м конини яратди. Н ати ж ад а 2010 
й илд а Х и то й н и н г ки й и м -кечак эксп орти 130 млрд. дол л ар га етди. Б ун дан
таш кари , Х и то й н и н г ж аҳон кий и м -кечак бозорид аги м уваф ф ақиятлари у н и н г 
и қгасо д и ёти д а тў қ и м ач л и к тар м о ги н и н г ри вож ланиш и б и лан у зв и й бо ғл и қ 
бўлган. 20 1 0 й и л д а Х и то й д а текстил м ахрулотлари экспорти 77 м лрд . дол л ар га 
етд и в а бу м ам лакатн и н г ж аҳ о н
т ў к и м а ч и м и к
м аҳсулотлари эксп орти даги
у л у ш и 3 0 ,7 % г а т е н г бўлди.
Б ан гладеш н и н г ҳ ам ж аҳон кий и м -кечак экспортидаги у л у ш и ўсди. Бу 
м ам лакатн ин г ж а ҳ о н ки й и м -кечак эксп орти даги улуш и 2000 й и л д а 2 ,6 % н и
таш ки л ки лган б ў л са, 2010 й и л д а б у кўрсатки ч 4 ,5 % г а етди. Н ати ж ада, бу 
м ам лакат ж аҳ о н н и н г етакчи кийим -кечак экспортёрлари рў й х ати д а 3-ў р и н га 
чикди. А м м о Б ан гл ад еш , Х итой д ан ф аркд и равиш да, тў қим ачи ли к м аҳсулот- 
л а р и я и асосан и м п о р т қилади. Ж ум лад ан , 2 0 1 0 й и л д а Б ан глад еш д еярли 5 
млрд. д олларга т е н г тў қи м ачл ик м аҳсулотларини и м п о р т қилд и в а ж ахрн н и н г 
етакчи тў қи м ачи ли к и м лортёрлари ор аси д а 9-ўри н ни эгаллади (22.3.2-ж адвал).