В а Х а б о в а. В., Т а д ж и б а е в а д. А., Х а ж и б а к и е в ш. Х

қилмайди.
2. Ҳаракатчан омил - ҳамма тамоқларда кенг кўлланилувчи ва шу 
сабабли тармокдараро эркин ҳаракатланувчи ишлаб чиқариш омили. Бу 
омилга мисол қилиб мехнат ресурсларини келтириш мумкин. Мисол учун, 
агар ишчи кучи саноат корхонасида ўз иш жойини йўқотиб қўйса, у қишлоқ 
хўжалигига бориб ишлаши мумкин ва аксинча. Бундай ҳолатлар жаҳон 
хўжалигида кўп кузатилади. Ишчиларнинг қишлоқ хўжаликяаридан саноат 
тармоқпарига ўтипш натижасида жахон хўжалигида урбанизация жараёни 
ривожланиб келмокда.
Махсус ишлаб чиқариш омиллари назарияси - халқаро савдо 
ривожланишининг объектив асосини ички нисбий нархларни бир-биридан 
фарқ қилиши ташкил этса, бу ҳолатнинг асосий сабаби мамлакатларнинг 
махсус ишлаб чикариш омиллари билан турлича таъминланганлигидан 
иборатдир. Мамлакатнинг халкаро савдода иштирок этиши натижасида 
экспорт тармоқлари учун махсус бўлган омиллар ривожланади, импорт билан 
рақобатлашувчи тармоқ учун махсус булган омил камаяди.
Халқаро савдо турли хил ишлаб чиқариш омилларига турлича таъсир 
кўрсатиши — бу омил згаларини турмуш фаровонлигини халқаро савдога 
боғлиқ эканлигини англатади. Шу сабабли кўплаб иқгисодчи олимлар 
халқаро савдонинг аҳоли даромадига таъсиршп! ўрганишган. Бу борадаги 
асосий назарияларга куйидагилар киради:
1. 
Хекшер-Олин-Самуэльсон назарияси - халқаро савдо мамлакатларда 
гомоген ишлаб чиқариш омилларининг мутлоқ ва нисбий нархларининг 
мувозанатлашувига олиб келади. Бу эса гомоген ишлаб чикариш омиллари 
эгаларининг д^томадлари ҳам мувозанатлашишини англатади.
3 02

---

2. Самуэльсон-Джоис назарияси - мамлакатнинг халқаро савдода