Узбекистон Республикасининг «Давлат тили ҳақида»ги Қонуни, «Лотин ёзуви асосидаги ўзбек алифбосини жорий этиш тўгрисида»ги Қонуни, ўзбек тилининг асосий имло қоидалари


Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» нинг яратилиши



Download 115 Kb.
bet3/4
Sana05.06.2022
Hajmi115 Kb.
#637481
1   2   3   4
Bog'liq
1. Ўзбекистон Республикасининг «Давлат тили ҳақида»ги қонуни, «Лотин ёзуви асосидаги ўзбек алифбосини жорий этиш тўгрисида»ги қонуни, “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури”

Кадрлар тайёрлаш миллий дастури» нинг яратилиши

Президентимиз Ислом Абдуғаниевич Каримов таъкидлаганидек, билим ва тарбиянинг сифати, укувчилар олаётган ихтисос мутахассислиги, шу билан бирга, тарбиячи-укитувчилар малакасининг пастлиги бу билим юртларининг умуман бугунги кун талабига жавоб бермаслиги каби муаммолар «Кадрлар тайёрлаш Миллий Дастури»нинг яратилишига сабаб булди.


Маълумки, «Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури», «Таълим тугрисида»ги Узбекистон Республикаси Конунининг коидаларига мувофик холда тайёрланган булиб, миллий тажрибамизнинг тахлили ва таълим тизимидаги жахон микёсидаги ютуклар асосида тайёрланган, хамда юксак умумий ва касб-хунар маданиятига, ижодий ва ижтимоий фаолликни, ижтимоий ва сиёсий хаётда мустакил равишда мулжални тугри ола билиш махоратига эга булган, истикбол вазифаларини илгари суриш ва хал этишга кодир кадрларнинг янги авлодини шакллантиришга йуналтирилгандир.
Шунингдек, мазкур дастур кадрлар тайёрлаш миллий моделини руёбга чикаришни, хар томонлама камол топган, жамиятда турмушга мослашган, таълим ва касб-хунар дастурларини онгли равишда танлаш ва кейинчалик пухта узлаштириш учун ижтимоий-сиёсий, хукукий, психологик-педогогик ва бошка тарздаги шароитларни яратишни, жамият, давлат ва оила олдида уз жавобгарлигини хис этадиган фукароларни тарбиялашни назарда тутади.
Миллий Дастурда таълим тизимини тубдан ислох килиш омилларида ривожланишнинг эришилган даражасига алохида эътибор каратилган, унда Узбекистон Республикаси Давлат мустакиллигига эришиб, иктисодий ва ижтимоий ривожланишнинг узига хос йулининг танланганлиги кадрлар тайёрлаш тизими ва мазмунини кайта ташкил килишни зарур килиб куйганлиги ва худди шу уринда катор чора-тадбирлар куришни яъни:
биринчидан, «Таълим тугрисида»ги Конунни жорий килишни (1997 йилги);
иккинчидан, янги укув режалари, дастурлари, дарсликларни жорий этишни, замонавий дидактик таъминотни ишлаб чикишни;
учинчидан, укув юртларини аттестациядан утказишни ва аккредитациялашни, янги типдаги таълим муассасаларини ташкил этишни талаб этаётганлигидир.
Мактабгача таълим сохасида уйларда ташкил этиладиган болалар богчалари ва «Болалар богчаси мактаб» мажмуи тармоги ривожланиб бормокда. Бунда болаларга чет тиллар, хореография, тасвирий ва мусика санъати, компютер саводхонлиги асосларини ургатувчи 800 дан ортик гурух ташкил килинган. Натижада янги типдаги мактаблар ва умумтаълим укув юртлари тармоги ривожланиб бормокда эди ва ислохот арафасида эса 238 лицей ва 136 гимназия фаолият курсатмокда эди. «Соглом авлод учун», «Маънавият ва маърифат», «Иктисодий таълим», «Кишлок мактаби», «Ривожланишда нуксони булган болаларни тиклаш» ва бошка тармок дастурлари руёбга чикарила бошлади. Республикамиз умумтаълим мактабларида эса 435 мингдан ортик укитувчи ишламокда эди, уларнинг 73% олий маълумотга эга эдилар.
Мехнат бозорини, айникса кишлок жойларда мехнат бозорини шакллантиришнинг худудий хусусиятларини хисобга олган холда хунар-техника таълимини кайта ташкил этишга киришилди. Ислохот арафасида бу тизимда жами 221 минг кишини таълим билан камраб олган, 442 укув юрти, шу жумладан 209 касб-хунар мактаби, 180 касб-хунар лицейи ва 53 бизнес мактаб фаолият курсатмокда эди. Бошлангич касб-хунар таълими укув юртларида эса карийб 20 минг укитувчи ва малакали мутахассислар ишламокда эди.
Республикамизда жами 197 минг киши таълим олаётган 258 урта касб-хунар таълими укув юрти фаолият юритарди. Уларда эса деярли 16 минг укитувчи ва мухандис-педагог ходимлар мехнат килишарди.
Узбекистон Олий Таълим тизимига назар ташлайдиган булсак 58 олий укув юртини, шу жумладан 16 университет ва 42 институтни уз ичига олган, уларда 164 минг талаба таълим олмокда эди; 16 университетнинг ун иккитаси Узбекистон мустакилликка эришган дастлабки икки йилда ташкил топган. Олий укув юртларида ишлаётган 18,5 минг укитувчининг 52 % фан доктори ва фан номзодлари эдилар.1 Олий таълимда кадрлар тайёрлашни марказлаштиришдан худудий йуналишга утказиш иши олиб борилди. Бунда укув юртларининг тармоги кенгая бошлади, университет таълими ривожланди. Билимларнинг янги тармоглари буйича кадрлар тайёрлаш бошлаб юборилди, олий мактабни куп боскичли тизимга утказиш амалга оширилди. Абитуриентлар ва талабалар билим даражасини тест ва рейтинг асосида бахолашнинг илгор усуллари жорий этила бошлади.
Олий малакали илмий ва илмий - педагог кадрлар сифатига ошган талабларга мувофик аспирантура ва докторантурада кадрлар тайёрлаш иши кенгая бошлади. Республикамизда ислохот арафасида карийб 4000 аспирант булиб, улардан 69 % олий таълим тизимида ва 31 % эса илмий тадкикот институтларида таълим олишаётганлигини таъкидлаш жоиз. Жами илмий ва илмий педагог кадрларнинг 8%ини фан докторлари ва 37% ини фан номзодлари ташкил этарди.2
Кадрлар малакасини ошириш ва уларни кайта тайёрлаш тизимида 23 институт, 16 факультет, 4 марказ ва 14 малака ошириш курслари иш юритарди.
Шунингдек, иктидорли болалар ва укувчи ёшларни куллаб-кувватлаш буйича давлат сиёсати собиткадамлик билан иш олиб бормокда эди. Ислохат арафасида истеъдодли усмир ва кизларни излаб топиш, уларга кумаклашиш, уларнинг кобилияти ва истеъдодини устириш буйича махсус фондлар ташкил этилди, кобилиятли ёшларни чет эллардаги етакчи укув юртлари илмий марказларида укитиш ва стажировкадан утказиш йулга куйилди.
Бундан ташкари, фан ва таълим сохасида халкаро алокалар кенгайиб бормокда эди. Юкоридаги мувафаккиятларга карамасдан содир этилган узгаришлар кадрлар тайёрлаш сифатини ошириш, мамлакатни ижтимоий иктисодий ривожлантириш талабларига тулик жавоб бера олмас эди.
Шу уринда Миллий Дастурда курсатиб утилган камчиликлар ва муаммоларга эътибор берайлик.
Жумладан, унда шундай дейилган. Кадрлар тайёрлаш тизимининг демократик узгаришлар ва бозор ислохотлари талабларига жавоб бермаслиги, укув жараёнининг моддий техника ва ахборот базаси етарли эмаслиги, юкори малакали педагог кадрларнинг етишмаслиги, сифатли укув-услубий ва илмий адабиёт хамда дидактик материалларнинг камлиги, таълим тизими, фан ва ишлаб чикариш уртасида пухта узаро хамкорлик ва узаро фойдали интеграциянинг йуклиги кадрлар тайёрлашнинг мавжуд тизимдаги жиддий камчиликлар сирасига киради.
Таълим-тарбия ва укув жараёнларининг таркибини, боскичларини бир-бири билан узвий боғлаш, яъни узлуксиз таълим-тарбия тизимини ташкил килиш муаммолари хал килинган эмас эди. Амалдаги таълим тизими замонавий тараккий топган демократик давлатлар талабларига жавоб бера олмаётган эди.
Мутахассис кадрлар тайёрлаш, таълим-тарбия тизими жамиятда булаётган ислохатлар ва янгиланиш жараёнлари билан боғланмаган эди. Мактабгача таълим ва тарбия ахволи коникарсизлигича колмокда эди. боғча ёшидаги болаларнинг 25 фоизини мактабгача тарбия муассасаларига камраб олинди, холос.
Мактабгача тарбия муассасаларидан ва оиладан мактабга келган болаларнинг тайёргарлик даражаси уртасида катта тафовутлар мавжуд эди.
Мактабларда ва бошка укув юртларида таълим жараёнининг узидаги ва укитиш услубиётидаги хар хил камчиликлар окибатида билим беришда юзага келган нодемократик ва жамият учун зарарли мухит шунга олиб келдики, укувчиларда мустакил фикрлаш ривожланмай колди, окилона хаётий ечимлар кабул килиш учун етарли тайёгарлик йук эди. 9-11 синфларни тамомлаган ёшлар мустакил хаётда уз урнини аниклай олмай колиш холлари мавжуд эди.
Таълим сохасининг асосини камраб олувчи укув жараёни билим даражаси уртача булган укувчиларга мулжалланган булиб, таълимнинг иктидорли ёшлар билан якка тартибда укув дастурлари буйича ишлаш каби механизмлардан яхши фойдаланилмаётганди. Укув дастурлари мафкуравий саркитлардан тулик холи булганича йук эди. Маънавият, ахлок асосларини ургатувчи, иктисодий, хукукий, эстетик билимларни берувчи фанларга етарлича урин берилмаганди.
Хунар-техника билим юртларидан янги типдаги таълим муассасаларига утиш купрок огизда булиб, амалда эса уларда таълимнинг эскириб колган моддий-техника ва укув-услубий базасида, тегишли кайта тайёргарликдан утмаган укитувчи кадрлар билан амалга оширилиб келаётганлиги курсатиб берилган.
Олий таълим тизимига назар ташлайдиган булсак бир боскичли олий таълим мехнат бозори эхтиёжларини ишлаб чикишдаги таркибий узгаришларни ва илгор халкаро тажрибани тулик хажмда хисобга олмаётган эди. Укув-тарбия жараёнини ташкил этишда укув юртлари етарлича мустакиликка эга эмас эди. Ва улар касбий мехнат бозорининг узгарувчан шароитларига яхши мослаша олмаётганди.
Илмий муассасалар, ишлаб чикариш ва ижтимоий институтлар кадрларни тайёрлаш жараёнига етарли даражада кушилмаганди. Давлат таълим стандартларини ишлаб чикиш ва жорий этиш, таълим муассасаларини Давлат аттестацияси ва аккредитациясидан утказиш вазифалари белгилаб олинмаган, укувчиларнинг билиш даражасини бахолаш тизими объективлик ва тезкорликни таъминлай олмаётганлиги намоён булмокда эди.
Касб-хунар таълимининг обруйи ва укитувчилар, тарбиячилар ва мураббийларнинг, илмий ва илмий педагог кадрларнинг ижтимоий макоми пасайиб борди. Таълим хизмати курсатиш ва кадрлар тайёрлаш сохасида маркетинг мавжуд эмас эди, таълим тизимини куп вариантли молиялаш схемаси ишлаб чикилмаганди. Олий малакали кадрлардан самарали фойдаланилмади. Кадрлар билими ва улар тайёргарлигининг сифатини назорат килиш бахолаш тизими коникарсиз ишлаётган эди.
Укитувчилар, педагоглар ва тарбиячиларнинг каттагина кисми яхши тайёргарлик курмаганлиги, уларнинг билим ва касб савияси пастлиги жиддий муаммо булиб колмокда эди, шунингдек, малакали педогог кадрлар етишмаслиги сезилмокда эди. Мактабгача таълим сохасидаги жами тарбиячи ва педагогларнинг атиги 20%и олий маълумотли эди. Мактабларнинг укитувчилар билан таъминланганлиги уртача 93%ни ташкил этган холда, бу курсатгич айрим вилоятларда 77-88% дан, муайян фанлар буйича эса 50% дан ошмади.
Бундан ташкари, илмий-педагог кадрларнинг уртача ёши улгайиб бормокда эди. Жумладан, Республикамиз Олий укув юртларида кирк ёшга тулмаган фан докторлари жами фан док­торларининг 0,9% ини, 50 ва ундан катта ёшдагилар эса 79% ини ташкил этарди. Фан докторлари илмий даражасига тасдикланганлар уртача 50, фан номзодлари эса 36 ёшлилардан иборат эдилар.
Кадрлар тизимини тубдан ислох килишнинг мухим омиллари эса куйидагилардан иборатдир:
Биринчидан, республиканинг демократик хукукий давлат, фукаролик жамияти куриш йулидан изчил илгарилаб бораётганлиги;
Иккинчидан, мамлакат иктисодиётида туб узгаришларининг амалга оширилиши, республика иктисодиёти асосан хом ашё йуналишидан ракобатбардош махсулот ишлаб чикариш йулига изчил утаётганлиги, мамлакат экспорт салохиятининг кенгаётганлиги;
Учинчидан, давлат ижтимоий сиёсатида шахс манфаати ва таълим устуворлиги карор топганлиги;
Туртинчидан, миллий узликни англашнинг усиб бориши, ватанпарварлик, уз ватани учун ифтихор туйгусининг шаклланаётганлиги, бой миллий маданий-тарихий анъаналарга ва халкимизнинг интеллектуал меросига хурмат;
Бешинчидан, Узбекистоннинг жахон хамжамиятига интеграцияси, республиканинг жахондаги мавкеи ва обру- эътиборининг мустахкамланиб бораётганлиги. Дастурнинг максад ва вазифалари хусусида суз юритадиган булсак "Миллий Дастурнинг максади ва вазифалари ва уни руёбга чикариш боскичлари" деб номланган булимида дастурнинг максад ва вазифалари белгиланган булиб унда жумладан мазкур дастурнинг максади тугрисида шундай дейилган: Мазкур дастурнинг максади таълим сохасини тубдан ислох килиш, уни утмишдан колган мафкуравий карашлар ва саркитлардан тула халос этиш, ривожланган демократик давлатлар даражасида, юксак маънавий ва ахлокий талабларга жавоб берувчи юкори малакали кадрлар тайёрлаш Миллий тизимини яратишдир.1
Ушбу максадни руёбга чикариш учун куйидаги вазифалар хал этилишини назарда тутади яъни, «Таълим тугрисида»ги Узбекистон Республикаси Конунига мувофик таълим тизимини ислох килиш, давлат ва нодавлат таълим муассасалари хамда таълим ва кадрлар тайёрлаш сохасида ракобат мухитини шакллантириш негизида таълим тизимини ягона укув-илмий ишлаб чикариш мажмуи сифатида изчил ривожлантиришни таъминлаш;
таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимини жамиятда амалга оширилаётган янгиланиш, ривожланган демократик хукукий давлат курилиши жараёнларига мослаш;
кадрлар тайёрлаш тизими муассасаларини юкори малакали мутахассислар билан таъминлаш, педагогик фаолиятнинг нуфузи ва ижтимоий макомини кутариш;
кадрлар тайёрлаш тизими ва мазмунини мамлакатнинг ижтимоий ва иктисодий тараккиёт истикболларидан, жамият эхтиёжларидан, фан, маданият, техника ва технологиянинг замонавий ютукларидан келиб чиккан холда кайта куриш;
таълим олувчиларни маънавий ахлокий тарбиялашнинг ва маърифий ишларнинг самарали шакллари хамда услубларини ишлаб чикиш ва жорий этиш;
таълим ва кадрлар тайёрлаш, таълим муассасаларини аттестациядан утказиш ва аккредитация килиш сифатига бахо беришнинг холис тизимини жорий килиш;
янги ижтимоий-иктисодий шароитларда таълимнинг талаб килинадиган даражаси ва сифатини, кадрлар тайёрлаш тизимининг амалда фаолият курсатиш ва баркарор ривожланишининг кафолатларини, устуворлигини таъминловчи норматив, моддий- техника ва ахборот базасини яратиш;
таълим, фан ва ишлаб чикариш самарали интеграциялашувини таъминлаш, тайёрланаётган кадрларнинг микдори ва сифатига нисбатан давлатнинг талабларини, шунингдек нодавлат тузилмалари, корхоналар ва ташкилотларнинг буюртмаларини шакллантиришнинг механизмларини ишлаб чикиш;
узлуксиз таълим ва кадрлар тайёрлаш тизимига бюджетдан ташкари маблаглар, шу жумладан чет эл инвестициялари жалб этишнинг реал механизмларини ишлаб чикиш ва амалиётга жорий этиш;
кадрлар тайёрлаш сохасида узаро манфаатли халкаро хамкорликни ривожлантириш.
Кадрлар тайёрлаш Миллий дастурда дастурнинг максад ва вазифалари боскичма – боскич руёбга чикарилиши белгилаб берилган.
Фойдаланиш учун адабиётлар:




  1. Download 115 Kb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish