Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

querella non numeratae pecuniae
қўлланган. Агар қарздор муддатни 
ўтказиб юборса, стипуляция формулалари ифода этилган ва қарздорга пул
берилиши кўрсатилган презумпция олиб ташланмаган (praesumptio ac de
jure). Шундай қилиб, 2 йил давомида барҳам топмаган ҳар қандай ёзма
мажбурият абстракт литтерал шартномага асос бўлган. 
5-§.
Реал шартномалар 
Реал шартномалар тушунчаси.
Шартномалар тузишнинг реал шакли
ашёнинг берилиши билан амалга оширилган: ашёнинг берилиши
контрагентлар ҳақиқатан ҳам шартнома тузишга келишганлиги ҳакидаги
ҳуқуқий белги сифатида баҳоланган. Римда реал шартномалар анча олдин
шакллана бошлади. Стипуляциядан ташқари de certa creditia pecunia ва de
omni certa re кондикцияларини қабул қилиш жорий қилингандан кейин
mutuum (қарз) илк реал шартнома сифатида милоддан аввалги 3 асрда
шаклланди.
Mutuum 
шакли сифатида ашёни бериш билан боғлиқ бўлган ҳуқуқий 
ҳимоянинг киритилиши ашё берилиши бошқа тегишли ҳолларда шартнома
тузишнинг шакли сифатида тан олинишига асос яратди: қарздорга бирон-
бир ашё фойдаланиш, сақлаб туриш ёки аввалги қарзни ижро этиш учун
кафолат сифатида берилган. Шу тариқа, 4 турдаги кенг тарқалган реал 
шартнома вужудга келди: mutuum, commodatum, depositum, pignus.
Келтирилган ашё берилишининг 4 кўриниши ёки 4 ҳуқуқий асос 
(causa): ашёнинг қарзга берилиши; ашёни сақлаб туриш учун бериш,
ашёнинг фойдаланиш учун берилиши ва ашёнинг кафолат сифатида 
берилишидан ташқари, ашё беришнинг бошқа кўплаб шакллари ва ҳуқуқий 
асослари мавжуд эди (precarium, ҳадя, трансакция ва aestimatum). Шу 
сабабли, преторлар ашё беришнинг қайд қилинган ҳолларини амалга 
оширган контрагентларга ҳимоя воситасини бера бошладилар. Бу ҳимоя 
воситаси бирон-бир шахс маълум ашёни берган ёки маълум хизмат 
бажариш ваъдасини берган бўлса, унинг ҳаракатларини ҳимоясиз қолдириш
адолатсизликдан, деб ҳисоблаш натижасида пайдо бўлди. Шу тариқа, номсиз
реал шартномалар (