Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

sine re
– ҳимоясиз ҳисобланган. Кейинчалик, претор
exceptio doli
deneralis
ва
denegatio actionis
деб аталган ҳуқуқий воситалар киритди, 

---

245 
улар ёрдамида цивил ворисларнинг даъволари инобатга олинмади. Шундай 
қилиб, претор ворислари – bonorum possessores cum re нафақат цивил 
ворисларига нисбатан эмас, балки қолган барчага нисбатан ҳимоя воситасига 
эга бўлдилар. Бу ҳолат мерос қолдиришнинг претор интестат тартибини 
киритиш билан амалга оширилди. Бу тартиб ворисларнинг 4 даражасини ўз 
ичига олди. 
а) Претор эдиктига биноан меросхўрларнинг биринчи даражасига
unde 
liberi
кирган. Буларга мерос қолдирувчининг фарзандлари, фарзандликка 
олинган шахслар (адопция ёки аррогация йўли билан), шунингдек 
эманципация қилинган фарзандлар. Бу шахслар меросни per capita ва per 
stirpes тарзида олишган. Эманципация қилинган фарзандлар ва уларнинг 
авлодлари мерос мулкига ўз меҳнатлари билан эришган мулки ёки мерос 
қолдирувчи томонидан берилган мулкни қўшишлари шарт бўлган (colatio
bonorum).
б) 
Меросхўрларнинг 2-даражаси претор эдикти бўйича 
unde
legitimi
лардан иборат бўлган. Буларга XII жадвал қонунлари бўйича мерос 
олиш ҳуқуқига эга бўлган шахслар 
–
agnatus proximus кирган, чунки sui 
heredes unde liberi даражаси бўйича мерос олишган, gentiles мерос олиш 
ҳуқуқи барҳам топган. 
в)
В
орисларнинг 3-даражасига 
unde cognati
– мерос қолдирувчининг 
олтинчи ва баъзи ҳолларда еттинчи даражадаги қон-қариндошлари кирган. 
Яқин 
даражадаги 
қариндошлар 
мавжудлиги 
узоқ 
даражадаги
қариндошларни мустасно қилган. Мероснинг бир даражадаги ва турли 
даражадаги қариндошлар ўртасидаги деволюцияси мумкин бўлган. 
г) Ворисларнинг 4-даражаси мерос қолдирувчининг ўлими пайтида
никоҳ қонуний бўлган бўлса