Узбекистон Республикаси Ташки Ишлар Вазирлиги

Testamentum in procinctu
фавқулодда васият қолдириш бўлиб, бу 
тур ҳарбий аскарларга хос бўлган. Улар жангга киришиш олдидан саф 
тортиб турган қўшин олдида ўз хоҳиш-иродасини билдирган. 
в) 
Testamentum per aes et libram
тури libripens, 5 та гувоҳ ва familiae 
emptor иштирокида амалга оширилиб, дастлаб familiae emptor манципация 
бажарилгандан кейин ва мерос қолдирувчининг вафотидан сўнг универсал 
меросхўр ҳисобланган. Мерос қолдирувчи нункупацияда мерос оладиган 
шахснинг исми-шарифини айтган ва familiae emptor меросни ўша шахсга 
етказиши лозим бўлган. Кейинги босқичда familiae emptor васиятни 
бажариш ваколатига эга бўлган. Оилавий муносабатларни сақлаб қолиш 
мақсадида ҳақиқий меросхўрларнинг исмлари васиятномада эмас, балки
мерос қолдирувчи familiae emptorга қолдирган ёзма фармойишида 
кўрсатилиши шарт бўлган. Шу сабабли per aes et libram васият тури махфий 
бўлган ва
mancipatio familiae dicis gracia
деб номланган. 
Классик даврдаги васият турлари.
Бу давр учун mancipatio familiae
dicis gracia васият тури хос бўлиб, бунда қадимги ҳуқуқ учун хос бўлган 
формалликлар қўлланилмаган. Маросим 7 гувоҳ (аввалги 5 гувоҳ, либрипенс
ва familiae emptor) томонидан имзо чекиш йўли билан ўтказилган. 
Васиятнинг бу тури преторлар меросхўрларга ҳимоя бериши билан жорий 
этилиб, претор ҳуқуқига биноан, васият 7 гувоҳ томонидан имзо чекилиши 
йўли билан – 
tabulae septem signis testium signatae
расмийлаштирилиши 
кенг тарқалган. Ҳарбийлар ҳеч қандай формалликларсиз, оддий хоҳиш 
билдириш йўли билан васият қолдирган. 
Классик даврдан кейин васият қолдириш шакллари.
Бу даврда 
ҳуқуқий васият қолдириш турли усуллар билан амалга оширилган.
а) Одатдаги хусусий васиятлар барча қоидаларга амал қилиш йўли 
билан расмийлаштирилган. Уларни расмийлаштиришда давлат органлари
иштирок қилмаган. 
Бу турга қуйидагилар кирган: оғзаки (нункупатив) васият –