Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат 1щтисодиёт университети в. М. Каримова ижтимоий


Саифназарова Ф. Келажак туврисида гамхурлик// Демократлаштириш пн иш он чукукнири 2007 3-сон,- 19-20 б



Download 207,83 Kb.
bet49/68
Sana07.03.2022
Hajmi207,83 Kb.
#485752
TuriУчебник
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   68
Bog'liq
Vasika Karimva

43 Саифназарова Ф. Келажак туврисида гамхурлик// Демократлаштириш пн иш он чукукнири 2007 3-сон,- 19-20 б.
105

(навкирон) никох; 5 йилдан 9 йилгача булган никох-ёш ни код, ёки ёш оила; 10 йилдан 19 йилгача булган даврдаги - урта ёшли никох,; 20 йилдан зиёд вахт бирга булганлар никоди катталар никохи ёки ота-оналар оиласи деб юритилади.


Ёш оила расман олиб царалганда, никодга кирганларнинг ёши
30 ёшдан ошмаган, дастлабки, биринчи никохда булганларнинг оила деб тан олиниши амалиётда синалган. Чунки 29 ёшда никодга кирадими ёки 18 ёшдами, барибир, иккала холатда дам ёшларда дали етарли рузгор юритиш малакаси ва турмуш тажрибаси булмайди, шунинг учун улар моддий ва маънавий кумакка мухтож булади. 30 ёшдан ошганлар тугрисида шуни айтиш мумкинки,
31 ёшда турмуш курган шахе бирор анид касб-корни эгаси, куп колатларда шахеий ва профессионал карьерага эга булиш илинжисида никох масаласини кечиктириб юрган булиши мумкин ва шу сабабли, унинг ижтимоий дунёкараши тула шаклланган мустакил шахе деб эътироф этилади.
Нима учун айнан ёш оилага танщаридан мадад керак, деган савол уринли булиб, бунда айнан шу даврда ёшлар хаётига алодадор типик муаммоларга дуч келишлари билан изохланади. Бу кандай муаммолар? Аввало, ёш оила хаётнинг дастлабки йилларидаёх, фарзанд тугилиши ва уни тарбиялаш билан боглик Катор масалаларни мустакил хал килишга кийналади. Шу боне хам узбек оилаларида ёш келин-куёвни имкон борича алохида ажратмай, кайнона ва кайноталар ёнларида бирга яшашларини хохлашади. Бу билан улар айнидса, келинчакнинг янги оила мухитига мослашуви - адаптациясига кумаклашади. Колаверса, фарзанд тугилишидан аввалги хомиладорлик даврида ёш аёлга юриш-туриш, еб-ичиш каби масалаларда хам окила она унга уз маслахатларини беради. Фарзанд тугилгач, унинг тугрукхоиадан чикишидан тортиб, токи болалар богчасига боргунича булган даврида тарбиялаш, бу даврдаги айрим харажатларни хам катталар оиласи уз буйнига кисман булса-да, олади. Булинмаган, куп бугинли оилада хам айрим ота-оналар шу каби масалаларда ёшларга мададкор булиш учун бир неча угилларнинг оиласини хам бир хонадонда яшашлари учун шарт-шароитни олдиндан уйлаб куяди. Саид Ахмаднинг “Келинлар кузголони” асари асосида ётган сценарий хам ана шундай оилаларнинг яккол мисолидир. Албатта, бундай холат купинча ички оилавий узаро муносабатларда муайян дийинчиликларни, таранглиютарни, кайнона-келин, овсинлар, ака-

/106

укалар ва уларнинг фарзандлари уртасида руй бериши мумкин булган низоларни хам келтириб чикариши табиий. Замонавий узбек ёш оиласи никох ёшининг тобора катталашиб бораётганлигидан мустакил алохида яшаш шароити булиши истайди, шу маънода Президентимизнинг 2007 йил 18 май Фармонлари ёш оиланинг уз муаммоларини узи хал килишига имкон бераётган шароитларни яратишга каратилган. Чунки аслида хар цандай оила муайян муддатдан сунг албатта алохида яшаб уз муаммоларини узи мустакил хал кила олиши, ота-оналар оиласида ноёб, ижобий тажрибани кайтарган холда фарзандлар тарбияси билан узи шугулланиши максадга мувоффикдир.
Ёш оила бошига тушадиган муаммоли холатлардан яна бири - бу вакт такчиллигидир. Зеро, ёшлар айнан кучга тулгаи, билим ва малакаларини оширишга чанкок пайтида рузгор билан боглик масалаларни хал килишга хам мажбур булишади. Уз устида ишлаш учун энг макбул бу даврда оила юмушларини хал килиш зарурати буш вактнинг деярли йуклиги, унинг такчиллигинп келтириб чикаради. Бунинг устига айнан ёшлик пайтида ёшлар уйпаб- кулгиси, дустлар даврасида купрок булиш, кино-театр каби маданият учокларига боришни хам хохлашади. Буларпииг бари ёш оилада вакт такчиллигини келтириб чикаради. Бу масалапи муваффакиятли еча олган оила аъзолари саломатликларнга хам зарар етказмай, барча юмушларга улгуриши мумкин, леки и бушпи акси -уларда рухий тангликларни келтириб чикариши, ёшлар сил га жиззакилик килиб жанжаллашиб колишлари хам мумкин. I Пунши учун вактдан окилона фойдаланиш борасида хам ёшлар муайян тугри тасаввурларга эга булишлари оиалвий хаётга тайёрлмкиипг бир йуналиши сифатида каралиши лозим.
Кейинги муаммо - буш вактни тугри таксимлаш билан боглик;. Албатта, ёш оила хам вакт бюджетига, буш вактга эга. Уин окилона ташкил этиш, шанба, якшанба, байрам, хайит куилари умн lyrpn ташкил этиш, ота-оналар, кариндош-уруглар билан Jfanpo муносабатларни ташкил этиш оила мустахкамлигида капа роль уйнайди. Масалан, хар куни эрталабки бадан тарбиянииг, спорт билан шугуланишнинг йулга куйилганлиги, болаларии накги-накти билан истирохат ва хайвонот богларига олиб боришлар, табиат куйнига саёхатларнинг булиб туриши, оила аъзолари пинг таналлуд кунларинини нишонлаш, кекса ота-оналарни, агар улар оламдан утган булса, уларнинг кабрларини зиёрат килиш, телевидение,
107

радио оркали бериладиган маъдул материалларни оила даврасида томоша дилиб, эшитиб, мудокама этиш, газета, журналлар, бадиий китобларни мутоаала дилиш кабилар оилани нафадат мустад- камлайди, балки ёшларнинг маънавий савиясини ошириб, оиладаги мафкуравий мудитнинг макбуллигини таъминлайди, болалар тарбиясига ижобий таъсир курсатади, оила саломатлигини кафолат- лайди.


Глобал ривожланиш даврида даётнинг тезкор узгаришлари, янгиликларни барчасини идрок дилиш табиий ёшлар асабининг таранглашувини, уларда чарчок диссини келтириб чидариши табиий. Шунинг учуй дам ёш булишига карамай, “чарчадим, толивдим”, “деч нарсага дулим бормаяпти, вадтим етмаяпти” каби шикоятларни эшитиш мумкин. Бу албатта, деярли барча ёш оилага хос булган долат. Шунинг учун дам спортнинг у ёки бу тури билан мунтазам шугулланшиш, бола тарбиясини тизимли ташкил этиш, профессионал юмушлар билан оиал юмушларини мувофидлаштира олишга эришиш, эр ва хотиннинг бир-бирларини рудан ва маънан дуллаб-дувватлашни билишлари катта адамиятга эга. Жойларда ташкил этилаётган “Ишонч телефонлари”, “Кризис марказлари”, “Психолог масладатлари” шодобчалари ёш оила вакилларининг жисмоний ва рудий толидишларини олдини олишга кумаклашувчи ижтимоий масканлардир. Уларга мурожаат дилиш ва мутахае- сислар ёрдамидан одилона фойлана олишни урганиш дерак.
Ёш оила бошдан кечирадиган дийинчиликлардан яна бири - бу моддий етишмовчиликдир. Ёш оила аъзолари шуни доимо эсда тутишлари лозимки, дар дандай оила мустадил оила булиб, оёдда мустадил равишда туришда моддий, идтисодий дийинчиликларни бошдан кечиради. Бу бир томондан, ёшлар эдтиёжларининг уздуксиз равишда ортиб бориши, ёшлик даврини мукаммал утказишга интилишлари билан тушунтирилса, (“булган сари булай дейди” надлида) иккинчи томондан, профессионал камолотга хали етмаганликлари, айрим ёшларнинг, масалан, эр ёки хотиннинг, баъзан иккаласининг дам ота-онага тобелиги, хали таълим муасса- сасидаги маълумотига дам тула эришмаганлиги билан изодланади. Шу боис дам оилани биринчи навбатда йигит, долаверса, диз дам маълум маълумотга ёки анид професионал касб-дунарга эга булгандан сунггина оила дуришлари мадсадга мувофид дисобла- нади. Шундай долатда дам олий маълумот эгаси булган ёшлар дам дастлабки маошларининг барча орзу-давасларига етмаслигици
108

англаб яшашга мажбурдирлар. Шу боне дам узбекчиликда ота-она кудалар иккала томон дам ёшларга дулидан келгамича, сарпо- сурид, туй совгалари сифатида рузгорни бекаму.-куст дилишга даракат дилишади, хаттоки, бу совгаларни “дашам”га дам айлантириб юборишади. Бу нотутри амалдир, чумки дамча сарф- даражат булишига дарамай, улар ёшлар томомидаи умчалик дадрланмайди. Биргаликда халол медиа'! билан жамгарилган маблаг ёки харид дилинган моллар дадрли ва эъзозлирод булиб, улар оилани мустадкамлашга хизмат дилади.


Катталар, яъни делим ва кубвнинг ота-оиаси тортид дилган нарсаларга дарамай, ёш оила муайян доимий харажатлар мавжудлигини унутмаслиги керак. Харажатларнинг микдори ва дулами, оиланинг эдтиёжлари аввало, иккала ёшнинг дидига, ёшига, касбига, жинсига, жисмоний салодияти ва саломатлиги даражасига боглид. Бу уринда ёшларнинг дунёдараши ва маъна- вияти даражаси дам мудим роль уйнайди. Масалан, удимишли, адлли, яхши тарбияланган ёшлар оилавий бахтни фадат моддий нарсалар ёки пул билан улчамайдилар. Улар учуй мудими узаро дунёдараш-ларнинг, орзу-давасларнинг уйгунлиги, бир-бирини тушуниш ва маънан, фикран якдилликдир. Мудими - узаро муросани таъмин-ловчи медри ва мурувватли муносабатларнинг мавжудлигидир. Шундай ёшлар нафадат эр-хотин сифатида бир- бирларини дуллаб-дувватлайдилар, балки узларини вояга етказган ота-оналари ва ядин дариндош уруглари, мадалла ахдининг дурматини дам жойига дуяди. Хуш, харажатлар нималардан иборат?
- моддий мадсулотлар, озид-овдат, сут мадсулотлари ва д-зо;
- турли хизматлар - коммунал сарф-даражатлар, шадар ёки дишлод инфратизимида мавжуд булган турли хизматлар: сарторошлар, кир ювиш, тозалаш, телефон кабилар;
- кийим-кечак мадсулотлари;
-билим олиш, маънавий эдтиёжлар учун зарур булган маъпапият мадсулотлари;
- маданий хордид чидариш билан боглид ва транспорт хаража iлари;
- бола таълими ва тарбияси, мусида мактаби, спорт т^нракларида иштирокига зарур булган пуллик чидимлар;
-Турли бошда мажбурий туловлар, мактабгача таилим муттасаси ва бошда турли бадал пуллари;
Жамгариш харажатлари.
109

Юкоридагилар барча оилаларга бевосита алокадор булган харажат турлари, лекин хар бир айрим алохида олинган оила уз моддий ва маънавий-маданий эхтиёжларини узи мувофиклаш- тирган холда топган даромадларини мустакил равишда таксимлаш хукукига эгадир. Замонавий ёшлар маиший ва рузгор харажатлари купайиб кетмаслиги ва бюджет такчиллигини бошдан кечирмаслик учун эр-хотин биргаликда бир неча ой мобайнида бир ойлик харажатлар таркибини узлари мониторинг килишлари, бунда ой мобайнида озик-овкатга канча пул сарфланганлигини, ноозик-овкат махсулотлари, турли хизматларга реал канча кетганлигини аниклаб ёзиб боришлари ва жамгариш йуллари тугрисида хам бир фикрга келишлари максадга мувофивдир.



Download 207,83 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish