Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат 1щтисодиёт университети в. М. Каримова ижтимоий


Фрейд 3. Психология масс и анализ человеческого “Я”.-М.: 1925



Download 207,83 Kb.
bet46/68
Sana07.03.2022
Hajmi207,83 Kb.
#485752
TuriУчебник
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   68
Bog'liq
Vasika Karimva

39 Фрейд 3. Психология масс и анализ человеческого “Я”.-М.: 1925
94

пастлиги, мускулларнинг заифлиги ва шу асосда курилган “Мен” - образи кдтор салбий таассуротларни келтириб чикаради. К,изларда эса ташки тарафдан гузалликка, келишганлик, одоб ва аёлларга хос катор бошка сифатларнинг бор-йуклигига боглик холда “Мен” образи мазмунан идрок килинади. К,изларда хам ортикча вазн ёки терисида пайдо булган айрим тошмалар ёки шунга ухшаш физиологик нуксонлар купли салбий эмоцияларга сабаб булса-да, барибир, чиройли кийимлар, такинчоклар ёки сочларнинг узига хос турмаги бу нуксонларни босиб кетадиган омиллар сифатида каралади.


4.4.4. Шахашпг жамиятдаги ижтимоий мавцси.
Ижтимоий нормалар, санщиялар ва шахе
Ижтимоий норма - шахе хаётида шундай категорияки, у жамиятнинг уз аъзолари хулк-атворига, купчилик томонидан эътироф этилган харакатларга нисбатан талабларидир. Масалан, узбеклар учун бирор хонага кириб келган инсоннинг ким булишидан катъий назар, “Ассалому алайкум” деб келиши - норма; укувчининг укитувчи берган топширикларни бажариши лозимлиги - норма; хотиннинг эр хурматини урнига куйиши, кайнонага ran кайтармаслик - норма, автобусда ёки бошка жамоат транспортида кичикнинг катталарга, ногиронларга урин бушатиши - норма ва хоказо. Бу нормаларни айрим - алохида одам ишлаб чикмайди, улар бир кун ёки бир вазиятда хам ишлаб чикилмайди. Уларнинг пайдо булиши ижтимоий тажриба, хаётий вазиятларда купчилик томонидан эътироф этилганлиги факта билан характерланади, хар бир жамият, давр, миллат ва ижтимоий гурух психологияда мухрланади.
Ижтимоий нормаларнинг у ёки бу даврда, у ёки бу тоифа вакили булмиш шахе томонидан кай даражада бажарилиши ёки унга амал килинаётганлиги ижтимоий санкциялар оркали назорат килинади. Ижтимоий санкциялар - нормаларнинг шахе хулкида памоён булишини назорат килувчи жазо ва рагбатлантириш механизмлари булиб, уларнинг борлиги туфайли биз хар бир алохида вазиятларда ижтимоий хулк нормаларини бузмасликка, жамоатчиликнинг салбий фикри объектига айланиб колмаеликка харакат киламиз. Масалан, юкоридаги мисолда, агар жамоат транспортида катта муйсафид кишига урин бушатимши норма деб
95

_


ёки килмаслигини тушунтирувчи жараёндир. “Ижтимоийлашув” тушунчаси маъно жих,атдан якин булган икки хил тушунча билан боглик;: “тарбия” ва "мослашув". Ижтимоийлашув тарбия жараёнидан анча кенгровдир, чунки унинг маъно-мазмунида хар доим хам долипга солиб булмайдиган, хар доим хам шахе томонидан англанмайдиган холатлар хам мавжуд булади. Мослашув эса ижтимоийлашувнинг бир таркибий кисми, унинг механизми сифатида кдралиши мумкин. Ижтимоий-психологик мослашув, яъни, шахенинг ижтимоий муносабатларга куникиши ва мослашиши оркали орттирган тажрибаси умумий ижтимоийлашувнинг бир куринишидир.
Ижтимоийлашув жараёнида инсон жамиятдаги ижтимоий нормаларни узлаштиради, турли ролларни бажаришга урганади, жамоатчилик шароитида узини тутиш куникмаларини хосил килади. Шахенинг ижтимоийлашуви шу маънода унинг ижтимоий борликни билишига, англашига асосланади.
Ижтимоийлашув манбаларига куйидагилар киради:
1) болалик даврида орттирилган тажриба - бу жараён психик функцияларнинг шаклланиши ва дастлабки ижтимоий хулк нормаларининг намоён булиши билан параллел равишда кечади;
2) ижтимоий институтлар - таълим ва тарбия тйзими; оиладан бошлаб, то олий укув юртлари ва ундан юкори погона- лардаги таълим олишга имкон берувчи масканлар, мехнат жамоалари шулар жумласидандир;
3 )мулоьрт ва щмкорликдаги фаолият жараёнидаги одамлар- нинг таъсири. Бу уринда хам расмий, хам норасмий шароитларда одамларнинг бир-бирлари билан мулокоти, муомала маромлари назарда тутилади.
Инсон хаёти мобайнида бажаридиган хар бир ролида уни ураб турган ижтимоий борликнинг нормалари, коидалари, хулк-атвор мезонлари уз аксини топган булади. Дар бир одам хаёти мобайнида хаддан зиёд куп турли ролларни бажарадики, уларнинг барчаси унинг ижтимоийлашув тажрибасида муносиб из колдиради. Шунинг учун ушбу жараёнда хар бир одам узининг жамиятда урнини топишга интилади ва самарасига кура у ёки бу мавкега эришади. Аслини олганда ижтимоийлашувнинг хар бир боскичида шахе узининг “Мен”ини тобора англаб, унга керакли тузатишлар киритиб боради. Агар шахеий тажриба ижобий булиб, одам курган- кечирганларидан яхши ва тугри хулосалар чикариб, тугри турмуш
98

тарзини шакллантира олса, унинг одамлар орасида обруси гокори, акс долда шахе деградацияси, хулкдаги депривациялар хакида хулоса чикарилади.


Демократик жамиятда ижтимоийлашувнинг маъноси одамнинг уз “Мен”ини тула ифода эта олиши, уз иктидори, салохияти ва имкониятларини уз камоли ва одамлар манфаатига буйсупдира олиши билан ифодаланади. Тоталитар чу чум эса аксинча, одамларда мазохизм (тобеликка куникиш, ахпокаи наст кетишликлар), садизм (узгалар уетидан чексиз хукмрон булпшга интилиш, одамларни куркитиш, улар уетидан зуравопликпн намоем этиш), деструкция (уз ночорлигидан кутулиш учун бучун дунёга зарар келадиган харакатларлардан жирканмаслик), конформизм (уз “Мен”идан воз кечиб булса хам узгалар хукмига итоат этишга урганиб колиш) каби холатларни келтириб чикаради.
Демократик узгаришлар, инсон манфаатларининг хурмат килиниши кандай ижобий холатларга олиб келишини биз мустакил Узбекистоннинг демократик ислохотлари ва уларнинг юртимизда яшаётган, тугилиб камол топаётган инсонлар тавдирида хам куриб чурибмиз. Мустакиллик йилларида бизнинг юртдошларимизнинг пафакат дунёкараши, фикрлаш тарзи ва ментал кобилиятлари, балки узларига, узгаларга, Узбекистонни узининг ягона Ватани деб чан олган минглаб кардош миллат вакилларига хам муносабатлари яхши томонга узгарди, барча бунёдкорлик, Ватан тараккиёти, юрт чинчлиги ва халк фаровонлиги йулида бир тан, бир жон булиб, харакат килишга урганди. Шунинг учун хам усиб келаётган ёш иклод катта авлоддан кура аклли, доно, илмга чанкок, демократик Узгаришларга куникканрок булиб вояга етмокда. Чунки уларнинг ижтимоийлашуви учун юртимизда барча шарт-шароитлар нратилган. Айникса, Президентимиз ташаббуслари билан ,\укуматимиз томонидан яратилган шароитлар боис амалга оширилаётган “Соглом она - соглом бола” харакати, Кадрлар 1ш'1ёрлаш миллий дастурининг кенг куламда барча таълим (юскичларида муваффакиятли жорий этилганлиги узининг жуда мпта ижтимоий самарасини бермовда. Бу ишларнииг миллий мннфаатимизга нечогли богликлигини таъкидлаб, Президентимиз Нелом Каримов мустакилликнинг остонасидаёк, “Биз бучун пкчпеодиётга ижтимоий йуналиш бахш этишни, уни инсонга, унинг талиб ва эхтиёжларини кондиришга каратишни узимичшпп' асосий шгшфамиз деб биламиз.... согликни ецклашни яхшилаш биринчи
99

даражали ахамиятга эга эканлигини таъкидлаш зарур...Миллатнинг зурриёд фондини, х,еч муболагасиз айтиш мумкинки, халокатдан саклаб колиш учун кенг куламдаги тадбирларнинг катта комплексини амалга ошириш керак булади”40 41, деб таъкидлаганлари айнан юртимиздаги тараккиёт мезонлари ва йуналиши айнан хар бир фукаро манфаатини уйлаб амалга оширилганлигини бугун мустакиллигимизнинг 20 йиллиги тантана килинган онларда накадар хаётий эканлиги, бошлаган ишларимиз самара берганли- гининг гувохи булиб турибмиз.



Download 207,83 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   42   43   44   45   46   47   48   49   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish