Узбекистон Республикаси Олий ва ¤рта махсус таълим Вазирлиги

<ўзлаштириш оператори>::=<ўзгарувчи>:=<ифода>;

бу ерда иккита белгидан иборат бўлган асосий белги «:=»
«ўзлаштириш» деб ўқилади.
Ўзлаштириш операторининг бажарилишида «:=» белгисининг ўнг томонидаги ифоданинг қиймати ҳисобланиб, белгининг чап томонидаги ўзгарувчи томонидан ўзлаштирилади.
Шундай қилиб, ўзлаштириш оператори мустақил мантиқий тугалланган ҳисоблаш жараёнини ифодалайди: ўзлаштириш оператори бажарилиши натижасида маълум ўзгарувчилар кейинги босқичларда ишлатилиши мумкин бўлган янги жорий қийматни қабул қилади.
Турли тоифадаги ифодалар аслида кўп ўхшашликларга эга бўлиб, уларнинг барчаси операндлардан, амал белгиларидан, амалларнинг ихтиёрий кетма-кетлигини бажариш имкониятини берувчи қавслардан ташкил топади.
Бунда операндлар уч турли: ўзгармас, ўзгарувчан ва ҳисобланадиган бўладилар.
Ўзгармас операнд дастур тузилаётганда маълум бўлган ва бажарилиши давомида ўзгармас бўлган қиймат бўлиб, бошқача айтганда ўзгармас операнд-бу бирор тоифадаги константадир.
Ўзгарувчи операнд қиймати дастур бажарилиши давомида аниқланади ва ўзгариши мумкин. Аммо бу операнд қатнашган ифоданинг ҳисобланишидан олдин унинг қиймати аниқланган бўлиши лозим. Бундай операндлар Паскаль тилининг ўзгарувчилари ҳисобланади. Синтаксис жихатдан ўзгарувчи - қийматни ўзлаштирадиган, шу ўзгарувчи номи сифатида қўлланиладиган идентификатордир. Ҳисобланадиган операнд қиймат хатто ҳисоблашдан аввал хам аниқланмаган бўлиб, ифода ҳисобланиши жараёнида аниқланади. Ҳисобланадиган операндлар сифатида Паскаль функцияларини кўрсатиш мумкин.
Операторнинг ўнг тарафидаги ифода қийматининг тоифасига кўра ўзлаштириш операторини шартли равишда бир неча турга ажратиш мумкин.
Арифметик ўзлаштириш оператори ўзгарувчига арифметик тоифадаги, яъни REAL ёки INTEGER турдаги қийматни бериш учун хизмат қилади.
Бундай операторнинг ўнг тарафидан арифметик ифода, яъни шу турлардаги қийматни ҳисоблаш қоидасини берувчи ифода бўлиши керак. Агар ўзлаштириш операторининг чап қисмидаги ўзгарувчи REAL турга эга бўлса, арифметик ифоданинг қиймати REAL турдаги ёки INTEGER турдаги бўлиши мумкин (бу холда олинадиган бутун қиймат автоматик тарзда хақиқий қийматга айлантирилади). Агар чап қисмдаги ўзгарувчи INTEGER турга эга бўлса, унда арифметик ифода, албатта, шу турдаги қийматни сақлаши керак. Арифметик ифоданинг барча операндлари REAL ёки INTEGER турида бўлиши керак.
Асосий операндлар сифатида ўзгармаслар (ишорасиз сон ёки константа номи), ўзгарувчилар ва функциялар ишлатилади.
Арифметик ифодага қуйидаги мисолларни (ифоданинг ўнг тарафида унинг хисобланиш тартиби, ҳар бир ифода натижаси ва ишлатилган функциялар қийматлари тоифаларини ҳисобга олган ҳолда) келтириш мумкин: