Узбекистон Республикаси Олий ва ¤рта махсус таълим Вазирлиги

Контроллер ёки адаптер деб хар қандай ташқи қурилма ва оператив хотира орасида маълумот алмашинишга имкон яратувчи электрон схемага айтилади. Барча контроллер ва адаптерлар микропроцессор ва оператив хотира билан системавий магистрал орқали мулоқот қиладилар. Киритиш-чиқариш портлари контроллерларининг қуйидаги уч тури мавжуд:

• 
  параллел асинхрон портлар (LPT1-LPT4) – уларга кўпинча принтерлар уланади;
  
• 
  кетма-кет асинхрон портлар (COM1-COM3) – улар орқали сичқонча, модем ва бошқалар уланиши мумкин;
  
• 
  ўйин порти – джойстик уланиши учун ишлатилади.
  

Компьютерда Кэш-хотира (ўта оператив хотира) деб номланган хотира тури хам мавжудки, у унчалик катта хажмда бўлмаса хам, унда оператив хотирага мурожжат қилиш тезлигини ошириш мақсадида тез-тез ишлатилиб туриладиган оператив хотира бўлаклари сақланади. Бу турдаги хотира микропроцессор ва оператив хотира орасида жойлашиб, микропроцессор олдин унда керакли маълумотлар бор ёки йўқлигини текшириб кўради. Албатта бундай хотирага ўқиш ва ёзиш тезлиги оператив хотираникига нисбатан анча тез бўлади.
Видеохотира деб номланган хотира тури эса процессорга тасвирлар кўринишидаги маълумотларни сақлашига ёрдам беради. Мониторнинг график режимида видеохотирага нуқталарнинг ранги қандайлиги ҳам ёзиб қўйилади.

Ўз-ўзини текшириш учун саволлар:

1. 
   Хусусий компьютерлар қачон яратилган ва илк моделлари қандай бўлган?
   
2. 
   Очиқ архитектура принципининг мохияти нимадан иборат?
   
3. 
   Хусусий компюьтер қандай таркибий қисмлардан иборат?
   
4. 
   Хусусий компюьтернинг қандай асосий периферия воситалари мавжуд?
   
5. 
   Хусусий компюьтернинг структуравий-функционал схемаси нималардан иборат?
   
6. 
   Ташқи олам билан алоқа қилишга мўлжалланган қандай қурилмалар мавжуд?
   

3. Компьютерларнинг дастурий таъминоти

1. 
   Программавий бошқарув принципи ва унинг ахамияти.
   
2. 
   Компьютерларнинг программавий таъминоти ва унинг таркибий қисмлари.
   
3. 
   Қўшимча программа (утилиталар) ва уларнинг асосий турлари.
   
4. 
   Компьютер вируслари хақида тушунча. Уларнинг турлари, уларга қарши кураш усуллари ва антивирус дастурлар.
   
5. 
   Локал ҳисоблаш тармоғини бошқариш учун ишлатиладиган асосий дастурлар.