Узбекистон республикаси фанлар академиясининг тарих институти узбекистон



Download 5,78 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/60
Sana23.04.2022
Hajmi5,78 Mb.
#577212
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   60
Bog'liq
O`zbekiston davlatchiligi tarixi ocherklari

Мана Фаррона мамлакатидан келтирилган, доврур
крзстган от!
Унинг устухони нацадар зур ва бсщувват!
Икки кулош худди бамбук навдасига ухшаб туради.
Икки жуфт туётдан бурон кутарилади!'
* Бу уринда шуни кушимча кдлиш ж оизк и, м азкур районларда
отлар билан у ёки б у тарзда бор-лик, булган айрим ах,оли пунктлари
номлари х,озиргача сакданиб к,олган. Масалан, Асака отлик,, суворий
м аъносини билдиради, Ахтачи — синчи, от табиби. Асака-А ссакана
атамасини саклар билан борлайди. (Литвинский Б. А. Д р евние к о­
чевники «Крыши мира». — М осква 1972. С. 165).
* VIII аср уртасида ёзилган б у шеърлар хдк,ида к,аранг: Ло Бо
ва Д у Фу. Ф ерганский скакун господина Фана / / И збранная ли ри­
ка. Пер. с китайского. — М., 1987, С. 101.
36


Биз мазкур давлатда 70 дан ортик кичик ва катта 
шахдрлар борлиги хдкдад эслатиб утган -эдик, улар­
нинг орасида ф акдт учтасининг номи манбаларда кдйд 
этилади: Эрши, Ю чен ва Гуйшан. Археологик кдзил- 
малар уш а даврда катта ш ахдрларнинг мавжуд булган- 
лигини тасдикдабгина к,олмай, уларни янги маълумот- 
лар билан тулдиради. Х,озирги пайтга келиб, Давань 
даврига мансуб булган бир неча унлаб йирик архео­
логик ёдгорликлар топилганки, улар шубхдсиз юк,орида 
тилга олинган шахдрлар жумласига киради. Булар, ху- 
сусан, Ш урабашот (майдони 70 га, Узган як,инида, Уш 
вилояти), Куррошинтепа (Уш як,инида), Янгибозор (10 
га, Уш вилояти, Новкдт тумани), Мингтепа (38 га, А н­
дижон вилояти), Кува (12 га, Фаррона вилояти), Ба- 
ландтепа (9 га, Наманган вилояти), Учкуррон (24 га), 
Ок,тепа (12 га) ва Кдйнавот (15 га, Наманган вилояти) 
каби ёдгорликлар дан иборат27.
Даваннинг шарк,ий к,исмида мустах,кам деворлар 
билан уралган ва уз х,укмдорига эга булган Ю чен шахри 
жойлашган. Аввал олимлар уни х,озирги Узган шах,ри 
урнида жойлашган деб х,исоблар эдилар. Бирок,, м аз­
кур минтак,ада узок, вак,т давомида археологик кдзиш - 
малар олиб борган Ю. А. Заднепровский Ю ченнинг 
жойлашган ерини Узгандан кура шарк,рокда ж ойлаш ­
ган, майдони 70 га булган к,адимий Ш урабашот харо- 
балари билан борлайди. Эх,тимол, бу Узганда Давань 
даврига оид археологик материаллар топилмагани б и ­
лан изохданса керак. Айни пайтда Ш урабашотда м аз­
кур даврга тегишли бир неча мудофаа деворлари ва 
катламлар мавжуд эканлиги к,айд к,илинган.
Хитойдан Фарронага олиб келадиган йулдаги и к ­
кинчи йирик Эрши шах,ар булиб, унда х,укмдорнинг 
к,ароргох,и жойлашган. Кддимги муаррихлар Эршида 
машх,ур самовий отлар етиштирилганини айтиб ута- 
дила р. Ш ахдр икки: ички ва ташк,и к,исмлардан ибо­
рат булган. Эрш ининг жойлашган ери х,ак,ида м анба­
ларда ишончли, аник, маълумотлар йук,. Бу хусусда 
турли ф икрлар мавжуд. Эрш ининг жойлашган урни 
хдк,ида энг асосли ф икрни А. Н. Бернштам билдиради 
ва унингча бу ер Андижон вилоятидаги М архдмат 
(Мингтепа) к,урронидир28.
Шу муносабат билан савол тутилади: нега энди у 
Марх,амат (Мингтепа) кургони билан богланмокда? Би- 
ринчидан, юк,орида тилга олинган манбага кура Эрши
37


Фаррона водийсининг ш аркай к,исмида жойлашган; ик- 
кинчидан, М ингтепада кучли мудофаа тизими (ички ва 
ташк,и деворлар) ва катта майдон (38 га) аникданган; 
учинчидан, М ингтепага ухшаш йирик ёдгорлик водий- 
да бошк,а аникданмаган. Ш уни х,ам к,ушимча к,илиш 
жоизки, хитойликлар томонидан мадх, этилган «само- 
вий отлар»нинг тасвири Мингтепадан унча узок, булма­
ган к,оя тошларда топилган ва улар Эршининг гуллаб- 
яш наган даври деб х,исобланувчи эрамизгача булган 
II—I асрларга тутри келади.
Подшоликдаги навбатдаги шахдр Гуйшань булиб, у 
кейинчалик Гесай деб аталган. У Фарронанинг шимо- 
лида жойлашган, бирок, х,озиргача унинг кдерда ж ой - 
лашганлиги хдк,идаги масала х,ал этилмаган. Х,али 1909 
йилдаёк, В. В. Бартольд бу шахдрни Наманган вилояти 
Косонсой шах,ри як,инидаги 
MyF 
кургони харобалари 
урнида жойлаш ган деб х,исоблаган эди. У уз ф икрини 
хитой манбаларидаги маълумотлар ёрдамида тасдик,- 
лайди. Уларда шундай дейилади: «Лона к,адимги Да- 
вань вилояти булиб, Гуйшань хукмдорининг к,арорго- 
хидир»-9. Ю. А. Заднепровский х,ам шу нук,таи назарга 
к,ушилган, аммо х,ар икки олим х,ам бари бир Даван- 
нинг асосий пойтахти Эрши булган, деб х,исоблайди- 
лар. Бундан аён буладики, мазкур подшоликда бир 
вак,тнинг узида иккита пойтахт булган. Агар манба- 
ларга д и ктат к,иладиган булсак, унда эрамизгача булган 
II асрда давлат пойтахти Эрши эканлиги, эрамизнинг I 
асрида эса Гуйшань пойтахт булганлиги маълум була- 
ди30. Эх,тимол бу уринда биз ш арк^инг айрим мамла- 
катларига хос булган хукмдорларнинг к^ш лик ва ёзлик 
к,ароргохдарининг мавжудлиги х,олатига дуч келган- 
дирмиз31. М асалан, к,ушни Кангуй давлатида (эрам из­
гача булган II аср — эрамизнинг V асри) икки пойтахт 
булган: ёзги — Ф аньэй ва к,ишки — Битянь32. Демак, 
унда иккита пойтахт булган деган ф икрга келиш мум- 
кин, бирок, Гуйшань сифатида, англашилаётган Мур 
к,уррони майдонига кура унча катта эмас. Муттепа дав­
лат пойтахти булишдан кура мустах,камланган к,алъа 
булганлиги х,ак,ик,атг'а як,инрокдир.
Таъкидлаб утиш ж оизки, Давань давлати хдк,ида 
дастлаб эрамизгача булган II асрда, охирги марта эса 
эрамизнинг III асрида, 280—289 йилларда хитой элчи- 
ларининг Фарронада булиши муносабати билан эсла- 
тиб ути л а ли. Ш ундан сунг манбаларда Давань х,ак,ида
38


х,еч кдндай маълумотлар учрамайди, анча кейинрок
эса 436 йилда император Вэй элчиси Дунь Вань Поло- 
нага — собик, Даванга борганлиги хдк,ида маълумот 
берилади33. Демак, бу даврга келиб сиёсий вазият узгар- 
ган ва Давань бопща ном билан — Полона деб атала 
бошлаган. Шундай кдлиб, Фарронадаги давлат 400— 
500 йил давомида хитой манбаларида Давань номи 
остида мавжуд булган.
Узининг бутун тарихи давомида мазкур давлат йи- 
рик империялар ва кучли давлатлар таъсири остига 
тушмасдан уз сиёсий эркинлигини сакдаб келган. А р­
хеологик топилмалар хдм к,адимги Даваннинг узига 
хос ривож ланиш йулига эга булганлигини тасдикдай- 
ди. Масалан, Фаррона водийси эрамизгача булган VI— 
IV асрларда Эрон Ах,омонийлари ва Искандер Зулкдр- 
найн боскднларидан четда к,олган, Искандар факдт 
Хужанд шах,ригача келган холос. Салавкийларнинг хдм 
водийга кириб борганликлари хдкддд маълумотлар йук,.
Давань дехдонлар ва чорвадорларнинг, хунарманд- 
лар ва савдогарларнинг куплаб шахдрларга хдмда бош - 
кдрувнинг демократик тизимига эга булган давлати 
эди. Ш убхдсиз у тарихимизда сезиларли из к,олдириб, 
Фарронанинг кейинги тарак,к,иётига таъсир курсатди. 
Даваннинг икки марта катта куч билан бостириб ки р - 
ган Хитой империясининг кушинларига карш и туриб, 
уз мустак,иллигини мардона х,имоя кдлганлиги хам дик,- 
катга сазовордир.
Демак, Давань — Фаррона давлати мил. авв. IV — 
мил. III асрларида мавжуд булган ва бошкдрув ти зи ­
мига кура подшолик х,исобланади. Даванда дехкончи- 
лик ва чорвачилик жуда ривожланган эди. Д ехкончи- 
лик ерни сунъий суроришга асосланган. Бой ва ранг- 
баранг моддий маданият намуналари Даванда х,унар- 
мандчилик турлари жуда ривожланганлигидан далолат 
беради. Шу уринда, ишлаб чикариш кучларининг ри- 
вожи Даванда шах,арсозлик маданиятининг гуллаб-яш- 
нашига олиб келганлигини таъкидлаб угиш жоиз. М ан- 
балардан маълумки, 25 ф оиз ахоли шах,арларда исти- 
к,омат килган. Буюк Ипак Йули фаолият курсата бош- 
лаши хам бу давлатнинг гуллаб яшнаган даврига турри 
келади. Бу к,итъалараро савдода ш аркий Сутдиёна че- 
гараларидан то Тань давридаги Хитой империясигача 
булган йулнинг хавфсизлигини таъминлашда, озик,-ов- 
кдт, йул курса!увчилар ва таржимонлар етказиб бе-
39


ришда Фаррона асосий роль уйнаган. М ох,ият-эътибо- 
рига кура Давань дех,к,онлар, чорвадорлар, хунарманд- 
лар ва савдогарлар давлати эди. Бу давлат Фарроиа- 
нинг кейинги тарак,кгиётига х,ам уз таъсирини утказ- 
ган.

Download 5,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   60




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish