Узб еқистон сср фанлар академияси

Башарти сўзи кўпроқ адабий тилда ишлатилади: Башарти
булар катта бўлса, ҳар бири дадасининг ўрнини босади (Ҳ. Г у­лом).
Борди-ю ёрдамчиси жонли тилда кўп ишлатилади.
Баъзан жонли тилда юқоридаги сўзлар ўрнида «одамзод» сўзи ишлатилиши мумкин: Одамзод мендан хабар келмаса, теле­
грамма юборинг (агар мендан хабар келмаса, телеграмма юбо- ринг).
Агар, борди-ю, башарти, мабодо сўзлари кўпинча бир-бирига ■синонимдай қўлланса ҳам, уларнинг ишлатилишида маълум фарқлар бор. Агар, башарти сўзлари кесимлари шарт феъли фор- масида ёки ~(а)р экан ёрдамчиларини олган конструкцияларда қўл- ланади: Агар шошилаётган бўлсангиз, кетақолинг. Башарти сизни унутсам, ўзингиз эслатинг. Агар шошилаётган бўлсангиз (агар шошилар экансиз) кета қолинг ёки: Башарти бйзни
унутсангиз, қаттиқ хафа б ў лам из— Башарти бизни унутар экан­сиз қаттиқ хафа бўламиз. Борди-ю сўзи ўтган замон аниқлик феъли кесим бўлиб келган гапларда ҳам иштирок этади ва гапнинг мазмунига тахмин ёки фараз қилиш оттенкаларини қўшади. Б о р- д и-ю, сиримиз очилди, унда нима килиш керак.
Худди шу функцияда мабодо ёрдамчиси ҳам қўлланади.
Баъзан содда гаплар составида келган мабодо ва одамзод сўзлари иккиланиш, ишончсизлик билан ёки мулойимлик билан сўраш маъноларини билдиради. Бундай гапларнинг кесимлари феълнинг ижро майли шаклида келади: Мабодо, янглишма-
ганмикансиз? (ёки: «янглишган бўлманг») Одамзод, йўқотган нарсангиз уйда цолмаганмикан.
Кириш конструкцияларнинг кесимлари шарт феъли формасида келиб, уларнинг составида агар, башарти каби сўзлар иштирок этади: Агар янглишмасам, сиз Ҳалил ака бўлмайсизми? Бу хил- даги кириш конструкцияларнинг кесими инкор формада келади.
Тўсиқсиз эргаш гапли қўшма гапда мазмунан зидликни кучай- тириб кўрсатиш учун гарчи (гарчанд, ҳарчанд) сўзлари ишлати­лади: Г ар чи улар жой-жойига ўтирган бўлсалар ҳам, биронта- 'рининг қўли ишга бормасди (С. Б а б а е в с к и й).