Узб еқистон сср фанлар академияси

Токи ёрдамчиси юқоридаги ёрдамчи сўзларга ўхшаш боғ- ловчи-юклама саналади ва компонентлари деб ёрдамчиси орқалй бириккан қўшма гаплар составида келади.
Қуйидаги эргаш гаплар бош гапга токи ёрдамчиси орқали би- рикади:
а) Мақсад эргаш гап бош гап билан токи ёрдамчиси орқали би- рикади. Бундай қўшма гапларда эргаш гапнинг кесими феълнинг буйруқ майли формасида, бош гапнинг феъл кесими эса, ҳаракат номи формасида келиб керак, лозим, зарур каби сўзлар билан бир­га қўлланади. Бундай қўшма гапларда эргаш гап бош гапдан кейин келади: Эртага артелда ҳам, клубда ҳам бутун хотинларни йиғиб воцеани айтиб берамиз, токи б у қабихликни хамма билсин. (А. Мухтор). Мазмунидан фақат мақсад англашилган эргаш гапларнинг кесим составида деб ёрдамчиси ҳам ишлатилади:
Ёзилди бу шеър баҳор тонгида,
Азиз фарзандларга совға бўлсин деб,
Токи бир мўйсафид отанинг сўзи
Энди қалбларга дилжо бўлсин деб (Ғ. Ғулом).
б) Мазмунидан мақсад ва сабаб маънолари англашилган эргаш гап бош гап билан токи ёрдамчиси орқали бирикади: Яхши- лаб таъзирини бериш керак, токи бошқаларга намуна бўлсин (П.Турсун).
Бундай қўшма гаплар составида эргаш гапнинг феъл кесимидав- сўнг деб ёрдамчиси қўлланмайди.
в) Пайт эргаш гапли қўшма гаплар составида ҳам ишлатилади. .Бундай қўшма гапларда эргаш гапнинг кесими составида -(а)р экан ёрдамчиси ишлатилган бўлиб, токи сўзи шу эргаш компонент- нинг олдида келади. Бундай пайт эргаш гапдаги ёрдамчилар рус тилидаги пока сўзига яқин маънони билдиради:
Токи жоним бўлар экан танамда
Дўстлик куйин куйлай улуғ Ватанда (Ғ. Ғ у л о м).
Балки сўзи қўлланишдаги баъзи хусусиятларига кўра‘ зидлов боғловчиларидан фарқ қилади. Балки ёрдамчиси кўпинча- ўзидан олдинги бўлакнинг инкор формада келишини талаб қила- ди. Бу ёрдамчи содда гапдаги бирдан ортиқ ҳолда уюшиб келгав турли гап бўлакларини зидлаш орқали изоҳлайди: уюшиқ бўлак- ларнинг бирини инкор этиб, иккинчисини тасдиқлайди.