“Uzacademia” scientific-methodical journal

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
21 
www.academiascience.uz
1-misol. ―5‖ soni bilan tugashi mumkin bo‗lgan har qanday sonni kvadratga 
ko‗paytirish usuli bilan tanishamiz.
(ab)2=a(a+1)b2 shu formulaga solamiz, bu yerda a=2; b=5
(25)2=2(2+1)52=625
(85)2=8(8+1) 52=7225
shu formula asosida 3 xonali sonlarni tekshirib ko‗ramiz.
(abc)2=ab(ab+1)c2 bu yerda a=1; b=2; c=5
(125)2=12(12+1) 52=15625
Misollarni bu usulda hisoblash bolaga vaqtni tejash va har doim bir xil amallar 
tartibi bilan emas, balki osonroq va qulayroq usullarda hisoblash ko‗nikmalarini 
egallshga yordam beradi.
2-misol. Xona birliklari teng bo‗lgan har qanday sonlarni ―9‖ ga ko‗paytirish 
formulasi.
9*a=
1-qadam: a-1=b
2-qadam: 9-b=c
Ikkala qadamdan chiqgan natijani yonma-yon qo‗yamiz
9*a=bc
9*5= bu yerda a=5 uchun ko‗rib chiqamiz
1-qadam: 5-1=4
2-qadam: 9-4=5
9*5=45
9*8=72
Agar o‗quvchi formulani yaxshi o‗zlashtirsa keying safarga yozishga ham 
ulgurmay ishlab chiqa oladi. Formula bilan ishlashda o‗quvchi ongli tushunib 
bajarishi va vaziyatni tushunib tafakkur qilishi kerak bo‗ladi.
Ana endi xuddi shu formulani ikki xonali son bilan tekshirib ko‗ramiz.
Misol: 51*99=5049
Ana endi xuddi shu formulani uch xonali son bilan tekshirib ko‗ramiz. Misol: 
443*9999=442557
Ana endi xuddi shu formulani to‗rt xonali son bilan tekshirib ko‗ramiz.
Misol: 2182*9999=21817818
Masalan: Besh xonali har qanday sonni 99999 ga ko‗paytirish. ―Besh xonali 
ixtiyoriy sonni ayting. Men uni tez 99999 ga ko‗paytiraman‖. (Bir o‗quvchi joyida 
turib, 64728 ni aytadi.) Javobi: 64728*99999=6472735272.
Tushuntirish. 
O‗quvchi aytgan son (64728) ni 1 ta kamaytirdik (64727), 
hosil bo‗lgan sonning yoniga shu natijadagi har bir raqamni 9 ga to‗ldiruvchi 

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI