“Uzacademia” scientific-methodical journal

“UzACADEMIA” scientific-methodical journal
33 
www.academiascience.uz
Har qanday didaktik faoliyat kabi, matematik kontent o'yinlar bir necha 
elementlardan iborat. Avvalo, bu - vazifa va to'g'ridan-to'g'ri ijro etish. Maktabgacha 
yoshdagi bolalar uchun matematik didaktik o'yinlarning asosiy vazifalari: son va 
miqdordagi g'oyalarni shakllantirish, kattaligi va shakli, vaqt va makonda 
orientatsiyani rivojlantirishga qaratilgan. Boshqacha qilib aytganda, bolalar o'n 
birinchi raqamlar va raqamlar bilan tanishadilar, geometrik raqamlarni o'rganadilar, 
"katta" va "kichik" tushunchalarini aniqlaydilar. Shuningdek, haftaning va oylarning 
kunlari, taqvim va vaqt haqida birinchi ma'lumotni oling. 
Matematika darslarida boshlang'ich sinflarda didaktik o'yinlar kamroq 
qo'llaniladi. Shunga qaramay, bu asrdagi o'yin texnologiyalari bilimlarni olish va 
mustahkamlashning eng samarali usuli hisoblanadi. O'yinlar kuzatuvni, o'xshashlik 
va farqlarni aniqlash qobiliyatini rivojlantiradi, fikrlashni, e'tiborni va tasavvurni 
yaxshilaydi. Bundan tashqari, o'yin faoliyatini tashkil etish, nisbatan murakkab bir 
mavzu sifatida matematikaga qiziqishni rivojlantirishning juda samarali usuli 
hisoblanadi. 
Maktab 
o'quvchilarining 
matematika 
bo'yicha didaktik o'yinlarining kartotekasi kam emas, faqat vazifalar biroz 
murakkablashadi. Misol uchun, qo'shish va chiqarib tashlash usullarini o'rgatish 
uchun 
"Piyoz qilaylik" degan
o'yin yordam beradi. O'qituvchi bolalarni qo'shish va 
olib tashlashning asosiy metodlarini ingl. Tushuntirish uchun o'qituvchi beshta 
o'quvchini bir-biriga tutib, poezdni (5ta mashina) tashkil etadigan taxtaga chaqiradi. 
Keyin poezd sinfi bo'ylab harakatlana boshlaydi va o'z navbatida yana ikkita treylerni 
yopadi. O'qituvchi misol keltiradi: 5 + 1 + 1 = 7 va 5 + 2 = 7, bolalar namunali deb 
aytadilar. Shunga o'xshab, olib tashlash usullari ishlab chiqiladi, faqat bu holatda 
"poezd" treylerlarni o'z joylariga oladi. 
―Shaxmat‖ o`yini -bu o`yinda jadval asosida misollar beriladi va har bir 
katakchaga misollar yoziladi. O`quvchilar bo`sh katakchalarda qaysi son bo`lishi 
mumkinligini mantiqiy fikrlash orqali topadilar. Topilgan son qaysi o`quvchining 
qo`lid abo`lsa o`sha o`quvchi katakchadan joy oladi. Ikkita guruhga bo`lganimizda 
o`quvchilarni har bir guruhga bir xil javoblar tarqatiladi. Javoblarni rangi har xil 
bo`ladi. Ana o`shandan qaysi katakchada rangli javoblar ko`p bo`lsa o`sha guruh 
yutgan bo`ladi. Guruhga ajratilayotganda bolalar bilim darajasiga ham qaraladi.

---

“ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR, TAKLIF VA YECHIMLAR” 
MAVZUSIDAGI 23-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-ONLAYN KONFERENSIYASI