Uygur, qaqauz, quzey

(Literatura narodov...,
1999:161-163).
Azərbaycanı sevən və elmi, ədəbi, iqtisadi əlaqələrin getdikcə 
güclənməsinə can atan gənc şair 1929-cu ildə Bakı-Qroznı- 
Tuapse neft kəməri çəkiləndə “Bakı şəhəri-neftin anası” şeirini 
çap etdirmişdir. Onun “Selmaş”, “Çobanın dedikləri”, “Azadlığın 
töhvəsi”, “Komsomolçunun molla ilə mübahisəsi” və b. əsərləri 
də əsasən Sovet quruculuğunun tərənnümünə həsr edilmişdir.
Şair 1942-ci ildə tank döyüşündə şəhid olmuşdur.
Daut Paqo ulu Bayqulov (Bayqullanı). 
(1902 Kuban quber- 
niyasının Yuxarı Mara kəndi -1942, İkinci Dünya Savaşı). Kənd 
məktəbini bitirən Daut 1925-ci ildə müəllimlər hazırlayan kursu 
bitirdikdən sonra kənd məktəbində dərs deməklə yanaşı, “Taulu 
caşay” qəzetinin kəndli müxbiri vəzifəsini də yerinə yetirmişdir.
1929-cu ildə onu Rostovdakı Kommunist Ali Məktəbinin juma- 
listika bölməsində oxumağa göndərmişlər. Oranı bitirdikdən 
sonra “Qızıl Qaraçay” qəzetində işləməyə başlamışdır.

---

29 yaşında “Bekmurzanın həyatı“ hekayəsini çap etdirmiş, 
həmin il yazarın “Canngı caşavğa cırla“(Yeni yaşam mahnıla- 
rı) adlı kitabı da çap olunmuşdur. “Mariyam bla efendi“ (Mər- 
yəm və Əfəndi), “Şamay alğın bla endi“ (Şamay öncə və indi), 
“Zalixat“ poemaları, “Yeni yaşam mahnıları“,“Yenidən“ əsəri 
və b. poetik nümunələri onun məhsuldar yaradıcılığından xəbər 
verir 
(Literatura narodov..., 1999:167-168)
Qaraçay folklorunun toplanması və nəşrində də əməyi olan 
Daut Baykulov A.S.Puşkinin bir sıra əsərlərini də ana dilinə 
çevirərək nəşr etdirmişdir.
İkinci Dünya Savaşına hərbi müxbir kimi qatılan Daut Bay- 
kulov cəbhədə həlak olandan sonra da onun əsərləri unudul- 
mamış, dönə-dönə çap olunmuşdur.
Azret Loğman ulu Ortenov (Ortenlanı) 
(1907, Kuban qu- 
bemiyasının Kart Curt kəndli-1937). Mədrəsə təhsili görmüş, 
orada ərəb-fars dillərini, islamın əsaslarını öyrənmiş Azret 
1924-cü ildə Dərbənddəki rus məktəbini bitirmişdir. Oradan 
Simferopola gedərək Kırım Tatar Pedaqoji Texnikumunda oxu- 
muşdur. Texnikumda oxuyarkən orada müəllim işləyən malkar 
şairi Said Şaxmurzayev və qaraçay şairi Xasan Bostanovla dost- 
laşmış və bu dostluğu ömrünün sonunadək davam etdirmişdir.
Kırımın qaynar mühiti, oradakı millətsevər və vətənpərvər 
adamlarla etdiyi söhbətlər, üzvü olduğu ədəbi-bədii dəməkdə işti- 
rakçısı olduğu mübahisələr yeniyetmə Azretin dünyagörüşünün 
formalaşmasına güclü təkan vermişdir. İlk şeirlərini də məhz 
orada yazdığından mövzunu Kırımdan, Bağçasaraydan almışdır. 
Sonralar da Kırım mövzusuna dönə-dönə müraciət etmişdir.
1926-cı ildə texnikumu bitirib geri dönən Azret doğulduğu 
kəndin adını özünə ləqəb götürmüşdür. Bir çox şeirlərini Azret 
Kartcurtlu imzası ilə çap etdirmiş, 1927-ci ildə isə “Yeni cırlar” 
kitabı işıq üzü görmüşdür. Məhsuldar yaradıcılıqla məşgul olan

---

gənc şairin “Azadlıq qığılcımı” kitabı 1929-cu ildə, “Şeirlər və 
poemalar” kitabı isə 1934-cü ildə çap olunmuşdur.
İstedadlı şair və tərcüməçi, folklordan bacarıqla yararlana- 
raq qaraçay poeziyasını zənginləşdirmişdir. O, Oktyabr inqila- 
bını tərənnüm etmiş, Doğu poeziyasından ruhlanıb epik janrda 
xalqının qəhrəmanlıqlarından yazmışdır. Axtarışlarda olan 
gənc şair cəmiyyətdə gedən dəyişikliklərin ədəbiyyatda da baş 
verməsini istəmiş, yeni janr axtarışlarına təşəbbüs göstərmiş, 
Mayakovskinin təsirilə sərbəst şeirlər yazmışdır. A.S.Puşkin- 
dən tərcümələr etmiş, tanınmış osetin dramçısı D.Kusovun 
əsərlərini ana dilinə çevirmişdir.
“Oxu!“, “Bay və batrak“,“Safıyat“,“Əfəndi və Ölüm“ poema- 
larını yazan şair Sovet hökumətinin tərənnümçüsü kimi tanınsa 
da, 1937-ci ildə “xalq düşməni” damğası ilə həbs edilmişdir.