Ўқув қўлланма

Фаннинг
мақсади. 
Табиий географик жараёнларнинг шаклланиши, 
ривожланиши ва тарқалиши ҳақида билимлар бериш.
Фаннинг вазифалари: 
- табиий географик жараёнларни ўрганишнинг долзарблик даражасини 
аниқлаш ва генетик жиҳатдан таснифлаш. 
- табиий географик жараёнларнинг турларини ўрганиш. 
Табиий географик жараёнларни ўрганишнинг илмий, амалий 
аҳамиятини аниқлаш. 
 
Табиий географик жараёнлар фани талабаларга қуйидаги билимларни 
беради: 
- табиий географик жараёнлар ҳақида тушунча бериш фаннинг мақсад 
ва вазифалари ҳамда талабаларга берадиган билимлар тизимини аниқлаш; 

---

4 
- табиий географик жараёнларни шаклланиш ва ривожланиш омиллари, 
уларни синфлаштириш ҳақида; 
- нураш жараёни ҳақида. Физик нураш, кимёвий нураш, органик 
нураш. Уларнинг бир-бирлари билан боғлиқлик даражаси ва махсулотлари 
ҳақида; 
- ер ости сувлари фаолияти билан боғлиқ бўлган жараёнлар ва 
уларнинг бир - бирлари билан боғлиқлиги (дениз, кўл ва сув омборлари 
қирғоқларининг ювилиши ва емирилиши, дарё қирғоқлари ва ўзанлари 
бўйлаб юз берувчи эрозия, сел ҳодисаси) ҳақида; 
- гравитацион кучлар таъсирида шаклланадиган табиий географик 
жараёнлар (сурилмалар, кўчкилар, қор кўчкилари, музликлар ҳаракати) 
ҳақида; 
- шамол таъсирида ривожланадиган жараёнлар (кум, тупроқ 
заррачаларининг шамол таъсирида бир жойдан иккинчи жойга олиб 
кетилиши, ётқизилиши ва ҳ.к.) ҳақида; 
- тоғ жинсларининг музлаши, эриши, музликларнинг ҳаракати туфайли 
вужудга келадиган жараёнлар (термокарст, гидролоколитлар, музлаган 
ерларнинг кўтарилиши, экзарация, маар ва зандр далалари, қўй пешаналари 
в.х. шаклланиши) ҳақида; 
- тоғ жинсларининг ички кучлар таъсирида ривожланадиган жараёнлар 
(тоғ жинсларининг шишиб кетиши, ҳажмининг камайиши, емирилиши ва 
бошқалар) ҳақида; 
- ернинг ички кучлари таъсирида вужудга келадиган жараёнлар 
(зилзила, вулкан ва уларнинг оқибатлари) ҳақида; 
- атропоген таъсир туфайли шаклланадиган ва ривожланадиган 
жараёнлар (шўрланиш, иккиламчи шўрланиш, ер юзасининг чўкиши, сув 
босиши, ботқоқланиши ва х.к.) ҳақида.