Ўқув қўлланма

---

Асрор Низомов, Нусратулла Алимқулов,
Зухро Тиллахўжаева 
ТАБИИЙ ГЕОГРАФИК 
ЖАРАЁНЛАР 
(Ўқув қўлланма) 
 
 
 
 
Масъул мухаррир: 
г.ф.н, доц. О.Рахматуллаев 
 
 
Тақризчилар:
проф. П.Баратов. 
г.ф.н., доц. Ў.Абдуназаров 
 
 
 
 
 
 
 
 
Тошкент-2014 

---

2 
 
МУНДАРИЖА 
Кириш. Табиий географик жараёнлар ҳақида тушунча, фаннинг 
мақсад ва вазифалари. 
Табиий географик жараёнларни ўрганиш тарихи 
Табиий географик жараёнларни турлари ва уларни хосил 
бўлишига кўра таснифлаш 
Иқлим омиллари таъсирида юзага келувчи табиий географик 
жараёнлар. Нураш, эол жараёнлари 
Гидрологик ва гидрогеологик оқим туфайли юзага келадиган 
табиий географик жараёнлар 
Гравитацион куч етакчилигида юзага келадиган табиий 
географик жараёнлар 
Музликлар 
таъсирида юзага келувчи табиий географик 
жараёнлар 
Тектоник харакатлар туфайли юзага келувчи табиий географик 
жараёнлар 
Зилзила ва вулканлар 
Антропоген таъсир туфайли юзага келувчи табиий географик 
жараёнлар 
Хулоса 
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 

---

3 
КИРИШ 
Эндоген ва экзоген кучлар таъсирида содир бўладиган барча 
ҳодисаларнинг аксарият қисми табиий географик жараёнлар тарзида юз 
беради. Демак табиий географик жараёнлар, табиатдаги модда ва энергия 
ўзгаришлари, шакл ўзгаришлари, ҳамда ривожланишига сабаб бўлувчи барча 
турдаги ҳодисалардир. Улар ташқи тузилиши, миқёси ва албатта 
шаклланиши жиҳатидан турлича (карст, суффозия, сурилма, эрозия, 
ботқоқланиш, шўрланиш, иккиламчи шўрланиш, музликларнинг ҳаракати 
туфайли юзага келадиган жараёнлар в.х. каби) тарзда ўз таъсирларини 
ўтказадилар. Шу тариқа уларнинг табиатдаги тутган роли ҳам бир - 
бирларидан фарқланади. 
Табиий географик жараёнлар тоғ жинсларининг емирилиши, тоғ 
жинслари физик кўрсаткичларининг ўзгариши, уларнинг ётиш ҳолатида, 
рельеф шаклланиши, ер пўстининг тузилиши, ернинг ички қисми ўзгаришида 
акс этар экан улар билан боғлиқ равишда турли муаммолар юзага келиши 
мумкин. Бу ҳолатлар аҳоли ҳаётининг хавфсизлиги турли ижтимоий 
муаммолар, деҳқончилик, чорвачилик, ўрмончилик, қурилиш ишлари каби 
масалаларда ўз аксини топади.