ЎҚув адабиёти овқатланиш

Кобальт. Кобальтнинг организмдаги биологик вазифаси унинг В12 витамини молекуласида бўлиши, шунингдек, унинг ичаклар микрофлорасининг хаёт фаолияти учун аҳамиятли эканлигидан иборат.
Оксидоредуктаза SH-гуруҳини ингибирлаб ва иликда гипоксияни пайдо қилиш билан кобальт эритропоэтинлар синтезини кучайтириши ва бунинг ҳисобига эритропоэзни кучайтириши мумкин. Шу туфайли ҳам кобальт темир ва мис билан бирга қон яратилишида иштирок этадиган микроэлементлар сафига киритилган.
Ўсимлик маҳсулотлари билан бирга рациондаги барча кобальтнинг салмоқли қисми организмга тушади. Кобальт ёнғоқларда, дуккаклилар ва какаода нисбатан кўп бўлиб, 100 г маҳсулотда 12 дан 20 мкг. гача бўлади. Картошка, помидор, пиёз, қўзиқорин, яшил салат, нок, сули ва тариқ ёрмасида эса 100 г маҳсулотда 4 дан 10 мкг. гача кобальт бўлади. Ҳайвон маҳсулотларида унинг даражаси В12 витамини миқдори билан бевосита боғланган бўлади. Кобальтнинг энг бой манбаи – ичимлик сувидир.
Кобальтга бўлган эҳтиёж аниқ белгиланмаган. Инсондаги чекланган кобальт танқислиги тасвирланмаган. Кобальтнинг рацион билан тушишидаги алиментар микроэлементози нисбатан кўпроқ аниқланган. Бир қатор мамлакатларда (Канада, АҚШ, Бельгия) пиво ишлаб чиқаришда унинг кўпикланишини кучайтириш мақсадида 1,2 ... 1,5 мг/л кобальт қўшилади. Бунақанги пивони узоқ вақт истеъмол қиладиган одамларда “Пивохўрлар касаллиги” деб аталувчи хасталик пайдо бўладики, у миокардиопатия, полицитемия, қалқонсимон безнинг компенсатор гиперплазияси билан гипотиреоз кўринишида намоён бўлади. Гипотиреоз кобальтнинг тиреоидпероксидазани ингибирлаш қобилияти билан боғлиқдир.
Кобальт ишлаб чиқаришда техника хавфсизлиги қоидалари бузилганида юқорида таърифланган касбий заҳарланишларни келтириб чиқарувчи саноат заҳари ҳисобланади.
Никель. Инсон организмига таъсири нуқтаи назаридан, никелга модда алмашинувининг алмаштирилмас иштирокчиси ва атроф-муҳитнинг нисбатан кучлироқ ҳамда хавфлироқ контаминанти сифатида қаралади. Унинг биосферадаги ва, турган гапки, озиқ-овқат маҳсулотларидаги концентрацияси антропоген фаолият натижасида ўта шиддатли суръатлар билан ўсмоқда.
Никелнинг сўрилиши 10 %дан ошмайди ва темир абсорбцияси механизмлари билан боғлиқдир: 90 % никель (260 мкг. га яқин) нажас билан бирга ажралади. Ўртача рациондаги никель 300 мкг.ни ташкил этади. Кўпчилик озиқ-овқат маҳсулотларида унинг миқдори (сўнгги 10 йилдаги маълумотларга кўра) 100 г маҳсулотда 3 ... 10 мкг.дан ошмайди. Бир қатор
маҳсулотларда никель катта миқдорда (табиий равишда ёки тўпланган ҳолатда) мавжуд бўлади (2.39-жадвал).


2.39-жадвал