ЎҚув адабиёти овқатланиш

Озиқ-овқат маҳсулотларидаги ксенобиотикларни меъёрлаштириш- нинг умумий қоидалари. Гигиенада ксенобиотикларни меъёрлаштириш- нинг базис чеклови ёт моддани меъёрловчи суткалик йўл қўйилувчи доза (СЙД) – максимал доза (1 кг тана массасига ҳисобланган) бўлиб, унинг инсон организмига бутун ҳаёти давомида ҳар куни тушиб туриши зарарсиздир, яъни ҳаёт фаолиятига, ҳозирги саломатлиги ва бўлғуси авлодларининг соғлиғига зарарли таъсир қилмайди. СЙДни инсон тана массасига кўпайтириб (ўртача 60 кг), бирикманинг сутка давомида овқат рациони таркибида (бошқа тушиш йўлларини ҳам ҳисобга олган ҳолда) суткалик йўл қўйилувчи тушиши (СЙТ) аниқланади. СЙД, СЙТни ва суткалик рациондаги озиқ-овқат маҳсулотларининг ўртача тўпламини билган ҳолда ксенобиотикнинг ўзи мавжуд бўлган озиқ-овқат маҳсулотидаги максимал йўл қўйилувчи даражаси (МЙД) ёки охирги йўл қўйилувчи концентрациялари (ОЙК) аниқланади. Озиқ-овқат маҳсулотидаги меъёрланувчи бирикма (элемент)нинг концентрациялари (МЙД, ОЙК) мавжуд бўлиб, қуйидаги талабларга жавоб бериши лозим:

1. 
   ушбу озуқа маҳсулотининг исталганча узоқ вақт давомида иложи борича кўпроқ (97,5 % дан кўпроқ) аҳоли томонидан истеъмол қилинишининг суткалик миқдори инсон (популяция) учун хавфсиз бўлади;
   
2. 
   озиқ-овқат маҳсулотининг органолептик хусусиятларини ёмонлаштирмайди;
   
3. 
   маҳсулотнинг озуқавий қийматига, унинг сақланишига ва технологик хусусиятларига салбий таъсир қилмайди;
   
4. 
   озуқа маҳсулотидаги меъёрланаётган бирикма (элемент)нинг ҳақиқий концентрациясидан ошмайди.
   

2. Ўсимликлардан олинадиган маҳсулотларнинг сифати ва хавфсизлигини гигиеник баҳолаш

Ҳар куни истеъмол қилинадиган ўсимлик маҳсулотлари эволюцион тарзда умумий миқдори бўйича (1300 ... 1400 г/сут) ҳам, шунингдек, ассортименти бўйича ҳам (10 ... 15 та номдан кам эмас) рационда салмоқли улушни ташкил этади. Улар жумласига бошоқли маҳсулотлар, сабзавотлар, дуккаклилар, мевалар, ошкўкилар, тар мевалар, ёнғоқлар, уруғлар, ўсимлик ёғлари киради.
Овқатланишда ўсимлик ёғлари крахмал, нокрахмал полисахаридлар (овқат толалари), С ва Е витаминлари, β-каротин, биофлавоноидлар, шунингдек, ПТЁК, калий, магний, марганец, никелнинг ягона табиий манбаларидир.

1.