Усмонхон алимов

оила инқирози
. Ўтган асрнинг 60­йилла­
рида ғарб мамлакатларида содир бўлган “маданий инқи­
лоб” эр, хотин ва болаларни оилавий вазифалар, бурч ва 
масъулиятдан озод этиб, оилага бўлган ижтимоий эҳти­
ёжни йўққа чиқарди. Бу ҳол оиланинг емирили шига сабаб 
бўлди. Ҳукмронликни қўлга олган “оммавий маданият” 
кечаю кундуз азалий қадриятларни камситиб, ҳатто аёл
­
нинг эри ва болалари бўлиши табиий, ҳаётий эҳтиёж эка
­
ни ҳақидаги тасаввурлар устидан ҳам кулиб келди. Бугун
­
ги кунда аёлни оналик вазифасидан буткул маҳрум этиш
­
га интилаётган кучлар ҳам пайдо бўлди.
Бундай вазият вужудга келишида ўтган асрнинг бош
­
ларида кўп ғарб мамлакатларида шаклланган ва бугун
­
ги кунга келиб ижтимоий ҳаракатга айланган феми
­
низмнинг “хизмат”и катта бўлган. Масалан, ашаддий 
феми нист аёллардан бири оила­никоҳ масаласи ҳақида 
тўхталиб, бундай хато фикрларни ёзган: “Никоҳ бу – қул­
ликнинг бир шакли. Шундай экан, аёллар ҳаракати ана 
шу институтга қарши йўналтирилиши зарур. Негаки, ни­
коҳ барҳам топмаган жамиятда аёлларнинг озод этили
­
шига умид қилиш хомхаёлдир”. Афсус, бу ғоялар таъси
­
рида миллион­миллион ғарблик аёллар оила қуриш ва 
бола туғишдан воз кечмоқда, оиланинг барча динларда 
қораланган ноанъанавий шакллари пайдо бўлмоқда.
1970 йилдан ҳозирги вақтгача никоҳсиз яшаётганлар 
сони 523 мингдан 6,5 миллионгача, яъни 1000 фоизга 
ошгани, фақат тўрт хонадондан биттасида тўлиқ оила 
истиқомат қилаётгани, бир жинслилар “никоҳ”и кўпайиб 
www.muslim.uz

---

 
Усмонхон Алимов

315
бораётгани, якка ўзи яшаётган америкаликлар мамлакат 
аҳолисининг 26 фоизини ташкил этаётгани фикримизни 
тасдиқлайди. 
Британияда эса болаларнинг 34 фоизи никоҳсиз ту­
ғилмоқда, тахминан, шунча миқдордаги катта ёшлилар 
ажралиш аламидан азият чекмоқда. Келгуси йигирма 
йил давомида британиялик болаларнинг ярмидан озро­
ғигина ота­она тарбиясини олиши мумкин. 
АҚШда қамалганларнинг ярмидан кўпи бузилган 
оила ларнинг фарзандлари экани, ота­онаси ажрашгани 
туфайли етказилган кучли руҳий зарба эркак ва аёллар
­
га ўрта ёшда, ҳатто кексалик чоғида ҳам салбий таъсир 
ўтказиб туриши аниқланган. 
Оврупаликларда: “Эрлар аёллар учун биринчи бў­
лиш ни, аёлар эса эркаклар учун сўнггиси бўлишни орзу 
қилади”, деган гап бор. Бунинг маъноси бундай: эр уй­
ланмоқчи бўлган қизнинг аввал бошқа эркак билан бўл­
маганини орзу қилади. Агар зинога аралашган бўлса, 
фарқи йўқ, бу ёғига тўғри юрса бас. Хотин эса, “Эрим 
менгача юрган бўлса юргандир, энди юрмасин”, деб орзу 
қилишидир
2
. Бу тушунча турли маданиятларда ҳар хил 
қабул қилинади.
Ҳозирги кунда ғарб мамлакатларида оилага муносабат 
ёмон томонга ўзгариб кетганини юқорида кўп бор таъ
­
кидлаб ўтдик. Ҳолбуки, аввалги замонларда уларда ҳам 
оила муқаддас, деб ҳисобланарди. Аммо оилага “эркин
­
лик” мартабасининг берилиши жамиятни ҳам бора­бо
­
ра издан чиқарди. Мисол учун, бугун ғарбда оила бобида 
қуйидагича бузилишларни учратиш мумкин:
1. Бир жинслиларнинг никоҳланишига қонун дои ра­
сида йўл очиб қўйилгани.
2. Оила қурмай, ёлғиз яшашга интилиш кучлилиги. 
3. Хотин эрни ёқтирмай қолгани учун уни ташлаб ке
­
тиши
3
. 
2
Тоҳир Малик. «Одамии�лик мулки». Тошкент. «Шарқ», 2008. 161-бет.
3
Ўша китоб, 162-бет
.
www.muslim.uz

---

316
Оилада фарзанд тарбияси
Хуллас, оила­никоҳ муносабатларининг инқирози 
ғар бона турмуш тарзининг эски қадриятлари саналган 
фи дойилик, меҳрибонлик, садоқат, имон­эътиқод каби 
фазилатларнинг шахсий манфаатлар қондирилишини 
ёқловчи қарашлар томонидан сиқиб чиқарилгани билан 
изоҳланади.
“Оммавий маданият”нинг оилаларимизга 
салбий таъсири
Оилаларимиздаги тартиб­қоидалар долзарб аҳами­
ятга эга. Умуман, оилаларимизда ўрнатилган ўзига хос 
қоидалар оила мустаҳкамлигини таъминлашда муҳим 
бўлиб келган. Масалан, Марказий Осиё ҳудудига Ислом 
дини ёйилгач, оилага доир қонун­қоидалар ушбу дин 
таълимоти асосида шаклланди. Яъни, оилада эрнинг 
мав қеи баландлиги, шу билан бир қаторда, хотин ҳам 
ҳақ­ҳуқуқларга эга экани, фарзандлар ота­оналари би
­
лан ўртада чегара борлигини ҳис қилиб, ҳурмат билан 
мулоқотда бўлиши кабилар. Кузатувлар натижасида кўп 
йиллар давомида ота­боболаримиз қалбига сингиб кет
­
ган ушбу қадриятлар бугун юртдошларимиз орасида 
аҳамиятини бирмунча йўқотаётгандек кўринди.
Хориж матбуотига кўра, бугунги кунда ғарб ўсмир­
лари орасида бошқа мамлакатлар ёшларига қара ганда 
уюшган жиноятчилик ва зўравонликка берилиш ҳола­
ти юқори. Бунга сабаб – болаларга керагидан ортиқ эр
­
кинлик берилгани экан. Уларни ҳозирдан айш­ишрат га 
берилиб, турли ахлоқсиз хатти­ҳаракатларга ружу қў­
йишдан ҳеч ким қайтармайди. Оқибатда Британияда 
ўсмир қизлар орасида ҳомиладорлик даражаси Оврупа 
мамлакатлари бўйича энг юқори кўрсаткичга етган.
Яқинда, хориж телеканалларидан бирида фарзанд лар­
нинг беҳаё суратлар ва фильмларни томоша қилиши га 
ота­оналар муносабати тўғрисида дастур намойиш этил
­
ди. Унда интервю берган бир аёл ўз қизининг шун дай 
лавҳаларни кўришига қарши эмаслигини айтиб, қизим 
www.muslim.uz

---