Хитойда шаҳар ва қишлоқнинг кекса аҳолиси яшаш шароитити ўрганиш

Хитойда шаҳар ва қишлоқнинг кекса аҳолиси яшаш шароитити ўрганиш

Хитой	Ўзбекистон
1. Хитой аҳолиси 1,41178 миллиардга етди ва 2021 йилда ўсишда давом этмоқда. Шаҳар аҳолисининг улуши 901,99 миллион кишига етди, бу мамлакат умумий аҳолисининг 63,89 фоизини ташкил этди. Аҳолини рўйхатга олиш маълумотларига кўра, Хитойда 60 ёшдан ошган 264 миллион киши истиқомат қилади, бу аҳолининг 18,7 фоизини ташкил қилади. Бу кўрсаткич 2019 йилда 254 миллион бўлган ва сезиларли ўсишга эришган. 65 ёшдан ошганлар учун бу кўрсаткич 2019 йилдаги 176 миллиондан 2020 йилда 190 миллионгача ошди, бу аҳолининг 13,5 фоизини ташкил қилади. 60 ёшдан ошган 231 миллион фуқаронинг атиги 153 миллиони пенсия тўловларини олади. Бу Хитойда рўйхатдан ўтишнинг ўзига хос хусусиятлари билан боғлиқ. Ҳукоу деб номланган бу тизим аҳолининг ички миграциясини назорат қилиш учун ишлаб чиқилган. У Хитой аҳолисини иккита катта тоифага ажратади: шаҳарликлар ва қишлоқ хўжаликлари.	Ўзбекистоннинг доимий аҳолиси сони 2021 йил 1 июль ҳолатига кўра 34,86 миллион кишини ташкил этиб, йил бошидан 301,3 минг кишига ёки 0,9 фоизга кўпайди. Жумладан, шаҳар аҳолиси сони 17,7 миллион кишини (жами аҳоли сонидаги улуши 50,7 фоиз), қишлоқ аҳолиси сони эса 17,2 миллион кишини (49,3 фоиз) ташкил этган. Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасининг ҳудудий туман (шаҳар) бўлимларида ҳисобга олинган пенсия ва нафақа олувчиларнинг умумий сони шу йилнинг 1 март ҳолатига 3 864 831 нафарни, яъни аҳоли сонидаги улуши 11,2 %ни ташкил қилди. 60 ёшдан ошганлар 2 924 625 кишини ташкил этади. Шундан, 2 870 862 нафари (74,3%)ни ёшга доир пенсия, 390 884 нафари (10,1%)ни ногиронлик пенсия, 192 577 нафари (5,0%)ни боқувчисини йўқотган пенсия олувчи оилалар ва 410 508 нафари (10,6%)ни нафақа олувчилар ташкил қилди.
2. Туғилишнинг паст даражаси ва умр кўриш давомийлигининг ошиши билан ХХI аср ўрталарига келиб Хитойнинг 60 ва ундан юқори ёшдаги аҳолиси қарийб 500 миллионга, 65 ёшдан ошганлар еса 370 миллионгача ўсиши кутилмоқда. Бу умумий аҳолининг тахминан 30- 38% ни ташкил қилади.	2025 йилга бориб, Ўзбекистонда аҳолининг ўртача умр кўриш давомийлиги 75,5 ѐшга етади (2018-йилда 73 ѐш), ѐшга доир пенсияга чиқиш учун мурожаат қилувчиларнинг йиллик сони жами 300 минг нафарга кўпайиши кутилмоқда (2017 йилда 206,2 минг нафар), жами аҳоли таркибида пенсия ѐшидагиларнинг улуши 11 фоиздан ортади (2018 йилда 7,4 фоиз)
3. Хитойда оилалар сони 3-4 кишини ташкил этади. Ҳар бир оилага 1-2 фарзанд тўғри келади.	Ўзбекистонда оилалар сони 5 кишини ташкил этади. Ҳар бир оилага 3 фарзанд тўғри келади.
4. 2050 йил прогнозига кўра қариялар сони 437 млн. аҳолини ташкил этади	Ўзбекистон Республикасида 2050 йил прогнозига кўра жами аҳоли сони 45 млн кишини ташкил этади. 60 ёшдан катта бўлган қариялар сони 5 млн 357 минг кишига етади ва умумий аҳоли сонига нисбатан 8,4 фоизни ташкил этади. Бу аҳолининг ўсиш кўрсаткичлари юқори бўлиши ҳисобига таъминланади.
5. 65 ёш ва ундан катта бир кишини қўллаб - қувватлайдиган кекса аҳолининг таркиби 1:2,6% ни ташкил қилади.	2022 йил 1 январдан бошлаб Пенсия жамғармаси томонидан молиялаштириладиган пенсиялар, ижтимоий нафақалар, компенсациялар ва бошқа тўловларни тўлаш ҳар уч йилда алоҳида ўтказиладиган тендер асосида танланган тижорат банки ва бошқа ихтисослашган ташкилотлар томонидан амалга оширилади.
6. Хитой ҳукуматини яқин келажакда амалга ошириш учун қуйидаги режаларга эга: 1. "ҳукоу" ни йўқ қилиш - бу тизим кексалар учун пенсия миқдорини ўзи яшайдиган вилоятга қараб олади, ҳатто у катта маошли минтақада ишлаган бўлса ҳам; 2. мамлакат турли вилоятларининг пенсия бюджетлари ўртасидаги фарқни минималлаштириш ва тенглаштириш, чунки ҳозирда бу жуда катта; 3. фуқароларни ижтимоий ҳимоя қилиш учун шаҳар ва қишлоқ фондларини бирлаштириш, шунингдек маблағлар сонини кўпайтириш; давлат ва хусусий корхоналар ходимларининг пенсиялари ўртасидаги фарқни бартараф этиш; 4. энг қулай иш шароитларини яратишга ҳаракат қилиш.	2022 йил 1 июлдан бошлаб: - давлат пенсияларини тайинлашда фуқаролардан меҳнат стажи, иш ҳақи, олий таълим муассасаларидаги ўқиш ҳамда ҳарбий хизмат даври тўғрисидаги ҳужжатларни талаб қилиш бекор қилинади. Бунда, пенсияга чиқиш ҳуқуқи пайдо бўлган вақтда ишламайдиган фуқароларга ўзларининг меҳнат дафтарчаларидаги меҳнат стажи тўғрисидаги маълумотларни Бандликка кўмаклашиш марказларига мурожаат қилиш орқали "Ягона миллий меҳнат тизими" идоралараро дастурий-аппарат комплексига киритиш хизмати жорий этилади; -давлат пенсияларини тайинлаш "Ягона миллий меҳнат тизими"га киритилган электрон маълумотлар асосида амалга оширилади. Бунда, меҳнат стажи, иш ҳақи, олий таълим муассасаларидаги ўқиш ҳамда, ҳарбий хизмат даври тугрисидаги ҳужжатлар Пенсия жaмғapмacи томонидан "Ягона миллий меҳнат тизими"дан фойдаланган ҳолда электрон маълумотлар алмашинуви асосида олинади; -давлат пенсияларини тайинлаш учун фуқаролардан фақат паспорт ёки идентификация ID-картаси талаб этилади.