Usmon azim she`riyatida kelishik shakllari uslubiyati

Men bu so‘zni hechqachon ishlatmaganman va hatto nimani anglatishini ham bilmayman. Ammo uning o‘rni ushbu she’rning aynan Shu joyida ekanligini aniq his qilaman. Endi to‘rtlik quyidagi ko‘rinish oladi:

• 
  Yetmoq og‘irlashar – yuraging teran,
  
• 
  Unga cho‘kib ketar zirqirab jisming
  
• 
  Gaplasha boshlaysan samovot bilan –
  
• 
  Tilingga keladi og‘ir so‘z :
  
• 
  “Bismil…”
  

Ko‘rib turganimizdek shoir she’r yozish jarayonida ruhiyatida ming turli taloto‘plar, hissiy kechinmalar ro‘y beradi. Umuman olib qaraganda ruhning ildizi bittadir, bunga hazrat Rumiyning fikrlari ham yaqqol dalil bo‘la oladi. Ruh va jism ziddiyati haqida esa U. Azim quyidagilarni yozgan edi : “Bechoralik – bu dunyoning eng ulkan fojeasidir…Qorin (tirikchilik,jism) tashvishlari va ruh urinishlari o‘rtasidagi qarama – qarshilik – og‘ir musibat. Juda uzun, tinkani quritadigan hasrat”. Inson ruhi shundayki, u xiyol burilishni ham tez ilg‘aydi, faqat bu o‘zgarishni mudroq aql sezmay qoladi xolos. Ruhda esa sezimlar kuchli. Qanday fikr yoki g‘oya ilgari surilishidan qat’iy nazar, she’r – holat, kayfiyat, ruhoniyat suvratlaridir. Ko‘rib turganimizdek shoir she’r yozish jarayonida ruhiyatida ming turli taloto‘plar, hissiy kechinmalar ro‘y beradi. Umuman olib qaraganda ruhning ildizi bittadir, bunga hazrat Rumiyning fikrlari ham yaqqol dalil bo‘la oladi. Ruh va jism ziddiyati haqida esa U. Azim quyidagilarni yozgan edi : “Bechoralik – bu dunyoning eng ulkan fojeasidir…Qorin (tirikchilik,jism) tashvishlari va ruh urinishlari o‘rtasidagi qarama – qarshilik – og‘ir musibat. Juda uzun, tinkani quritadigan hasrat”. Inson ruhi shundayki, u xiyol burilishni ham tez ilg‘aydi, faqat bu o‘zgarishni mudroq aql sezmay qoladi xolos. Ruhda esa sezimlar kuchli. Qanday fikr yoki g‘oya ilgari surilishidan qat’iy nazar, she’r – holat, kayfiyat, ruhoniyat suvratlaridir.

Xususan, ruhiy idrok va ruhiy anglash mayllari aks etmagan she’rning quruq va yalang‘ochligiga toqat qilish qiyin. Usmon Azim bu haqiqatni chuqur anglaydi, darvoqe, Ibrohim Haqqul aytib o‘tganidek “Usmon Azim she’rlarida boshdan oxir ruh yashaydi, yashaganda ham zalvori og‘ir, hazin ruh bor she’rlarida”. Uning “Ruhga ko‘chdim – tanim qolmadi” deyishi ham Shu haqiqatning e’tirofidir. Imom G‘azzoliyning ta’riflashicha, “Ruh insondagi idrok qiluvchi va biluvchi latiflikdir”. Ijodkorning oldingi hamma she’rlarida ranglar jilvasi tobora teranlashib, ayni shu latiflikning miqyosi kengayib, mohiyati ulkanlashmoqda.